Badania nad uzupełnianiem niedoborów witamin B₁, B_{6 i} B₁₂ w postaci syntetycznych witamin egzogennych wydają się stanowić ciekawy kierunek w obszarze zapobiegania ciężkim chorobom z układu nerwowego oraz krążenia, a także niedokrwistościom. Przyjmowanie witamin z grupy B nie tylko może zapobiegać występowaniu groźnych chorób, takich jak zawał serca czy udar mózgu, lecz sprawdza się też w prewencji i leczeniu objawów zaćmy, neuropatii obwodowych, wspiera wiele procesów enzymatycznych oraz odporność osobniczą organizmu ludzkiego. Przyjmowanie regularne witamin B₁, B₆, B₁₂ może zapobiegać demencji i chorobie Alzheimera, neuropatiom obwodowym, niektórym chorobom układu krążenia. Wydaje się też, że chroni przed chorobami autoimmunologicznymi i nowotworami, zapobiega lub leczy choroby takie jak Beri -beri, zapomniane i wkładane już do annałów historii medycyny, ale czy słusznie?

Omówiono wybrane zagadnienia z dokumentu „Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) dotyczące leczenia chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów z cukrzycą, 2023.” W Wytycznych wprowadzono nowo opracowaną specjalnie dla pacjentów z cukrzycą typu 2 kartę SCORE2-Diabetes. Modyfikacja stylu życia jest zalecana jako podstawowa niefarmakologiczna metoda zapobiegania i leczenia cukrzycy typu 2. W celu redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego rekomendowane jest stosowanie diety śródziemnomorskiej, diety DASH lub diet opartych na produktach roślinnych z dużą zawartością tłuszczów nienasyconych. Przedstawiono znaczenie samokontroli glikemii oraz rekomendacje dotyczące zalecanych leków przeciwhiperglikemicznych i przy dyslipidemii w celu redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego.

Dieta roślinna może przynosić liczne korzyści zdrowotne. Celem badania była ocena wiedzy lekarzy i studentów medycyny na temat diet roślinnych oraz ich zastosowania w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób. Ankietę przeprowadzono wśród 148 lekarzy i studentów medycyny. Wiedzę oceniono na podstawie opinii wobec stwierdzeń dotyczących zaleceń żywieniowych i wartości odżywczej diety roślinnej oraz jej wpływu na zdrowie w 5-stopniowej skali Likerta. Średnia ocena wiedzy wyniosła 3,88±0,45. Najwyższy poziom wiedzy odnotowano przy stwierdzeniu „u osób na diecie roślinnej trzeba uważnie monitorować poziom witaminy B₁₂” (4,48±0,90), a najniższy przy stwierdzeniu „dieta roślinna jest niewskazana u kobiet ciężarnych i małych dzieci” (2,80±1,42). Kobiety miały istotnie wyższą wiedzę (3,98±0,43 vs. 3,73±0,51; p=0,010). Wyniki badania wskazują na dobrą wiedzę lekarzy i studentów medycyny, jednakże rozszerzenie edukacji mogłoby korzystnie wpłynąć na ich kompetencje w zakresie dietoterapii i profilaktyki chorób.

Mniszek lekarski (pospolity, Taraxacum officinale Weber ex Wigg) to powszechnie występująca bylina, pokrywająca na wiosnę trawniki żółtym kwiatostanem. W swoim składzie zawiera bogatą gamę substancji biologicznie aktywnych, takich jak gorzkie laktony seskwiterpenowe, triterpeny, flawonoidy, kwasy fenolowe, inulinę oraz duże ilości potasu. T. officinale wykazuje właściwości: hepatoprotekcyjne i przeciwutleniające, a także przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne, immunoprotekcyjne, moczopędne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Do celów leczniczych wykorzystuje się głównie korzenie, korzenie z zielem oraz liście. Ekstrakty z mniszka mają silne działanie żółciotwórcze i żółciopędne. Pobudzają działanie wątroby oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich w drogach żółciowych. Stosuje się je również w celu pobudzenia łaknienia oraz w łagodnych zaburzeniach trawienia, takich jak uczucie pełności w brzuchu czy wzdęcia. Mniszek działa również silnie moczopędnie, zwiększa ilość wydalanego moczu, może być stosowany w niewydolności i stanach zapalnych nerek. Dzięki zawartości inuliny może stanowić wartościowy dodatek do żywności.

Migrena znacząco wpływa na działalność zawodową i społeczną, dlatego skuteczne strategie leczenia i profilaktyki migreny mają kluczowe znaczenie w praktyce lekarskiej. Badania wykazały złożoność patomechanizmu migreny, na którą wpływają czynniki genetyczne, epigenetyczne i naczyniowe. W napadzie migreny wyróżniamy fazę niespecyficzną, aurę, ból głowy i fazę postdromalną. Wytyczne The International Classification of Headache Disorders pozwalają na postawienie diagnozy na podstawie obecności i czasu trwania aury oraz specyficznych objawów. Leki pierwszego rzutu obejmują paracetamol i NLPZ w przypadku migreny o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, a w przypadku migreny o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego leczeniem podstawowym są tryptany. Łączenie tryptanów z NLPZ, np. sumatryptanu z naproksenem, zmniejsza częstotliwość i intensywność napadów. Preparat łączony pozwala na stosowanie mniejszych dawek, a co za tym idzie redukcję kosztów i zmniejszenie występowania skutków ubocznych leków. Profilaktyka obejmuje leki przeciwdrgawkowe, ß-blokery, blokery kanału wapniowego, leki przeciwdepresyjne, itp. Test ID-migraine pomaga w szybkiej diagnozie. Kiedy farmakoterapia zawodzi, należy rozważyć inwazyjne metody leczenia, takie jak zastrzyki z toksyny botulinowej, blokady zwoju skrzydłowo-podniebiennego i stymulację przezczaszkową. Zapobieganie migrenie jest często niemożliwe, dlatego konieczne jest skuteczne, doraźne leczenie. W tym celu połączenie tryptanu i NLPZ wydaje się być najlepsze.

W 2024 r. przeprowadzimy w największych polskich ośrodkach akademickich trzecią edycję naszej flagowej konferencji „PLAGI POLSKIE”. Sam tytuł konferencji – trochę biblijnie –nawiązywał do 10 plag egipskich, a my w Komitecie Naukowym konferencji wpadliśmy na pomysł, aby poświęcić nasze spotkania 10 plagom polskim, czyli najczęściej występującym i najczęściej spotykanym w praktyce lekarza rodzinnego chorobom i czynnikom ryzyka. Już pierwsze przeźrocza naszej konferencji pokazywały tę właśnie ideę, chociaż nawet na nich docelowe populacje naszych pacjentów są niedoszacowane.

Stosowanie zasad prawidłowego odżywiania i zdrowego stylu życia sprzyja odpowiedniemu rozwojowi dziecka. Wszystkie składniki diety powinny być zbilansowane, jednakże niektóre składniki odżywcze mają szczególne znaczenie w rozwoju dziecka i dlatego ich optymalne spożycie jest istotne. Niedobory pokarmowe u dzieci mogą być całkowicie wyeliminowane poprzez dietę prawidłowo skomponowaną i dobraną odpowiednio do wieku, płci i stanu zdrowia. W stanach niedoborów żywieniowych trudnych do wyrównania dietą powinno się stosować suplementy diety. Suplementy diety stosowane u dzieci mogą odgrywać dużą rolę w zmniejszaniu zaburzeń stanu zdrowia nie tylko wynikających z nieprawidłowego żywienia (deficytowa dieta), lecz także z gorszego wchłaniania lub wykorzystania składników odżywczych przez organizm, co może mieć podłoże patofizjologiczne, na przykład w chorobach układu pokarmowego, takich jak alergia pokarmowa. Poza tym niedobory żywieniowe, w szczególności witaminy D, mogą powodować rozwój chorób atopowych u dzieci, jak i zaostrzać ich przebieg.

Cukrzyca typu 2 oraz choroby serca i naczyń są główną przyczyną hospitalizacji w krajach wysoko rozwiniętych. Zapobieganie powikłaniom metabolicznym i naczyniowym cukrzycy typu 2 w świetle rekomendacji współczesnej diabetologii jest działaniem priorytetowym. Jeszcze niedawno leczenie przeciwcukrzycowe prowadzone w warunkach ambulatoryjnych skupiało się wyłącznie na metforminie, akarbozie oraz pochodnych sulfonylomocznika lub tiazolidynodionu. Pojawienie się na rynku nowych doustnych leków hipoglikemizujących, jak również leków inkretynowych pozwoliło uniknąć insulinoterapii lub odroczyć etap, w którym insulina staje się niezbędna do uzyskania kontroli cukrzycy. Okazuje się, że niektóre z tych leków wyraźnie obniżają ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, jak również częstość hospitalizacji z powodu niewydolności serca z obniżoną frakcją wyrzutową zarówno u osób z rozpoznaną cukrzycą typu 2, jak i bez współistniejącej cukrzycy. Lekiem, który jako pierwszy połączył diabetologię z kardiologią, jest empagliflozyna – kompetencyjny inhibitor kotransportera sodowo-glukozowego 2 (SGLT-2). Kardioprotekcyjne właściwości wykazują również analogi glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1) oraz podwójni agoniści glukozozależnego polipeptydu insulinotropowego (GIP) i receptorów glukagonopodobnego peptydu-1.

W omawianym artykule przeanalizowano zastosowanie probiotyków w leczeniu różnorodnych przypadków biegunek. Podkreślono istotę różnorodności szczepów probiotycznych i konieczność korzystania z preparatów o potwierdzonej skuteczności. Mimo braku jednoznacznych wytycznych zaleca się elastyczne podejście do doboru probiotyku, uwzględniając potrzeby pacjenta i opinie specjalisty. Artykuł podkreśla także potrzebę dalszych badań w celu lepszego zrozumienia wpływu probiotyków na zdrowie oraz opracowania optymalnych strategii ich stosowania.

24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego krwi, inaczej ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia krwi (ABPM), jest jednym z badań wykorzystywanych do diagnozowania i monitorowania skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego. Badanie jest szczególnie przydatne w celu identyfikacji pacjentów z tzw. nadciśnieniem białego fartucha (WCH) oraz chorych z nadciśnieniem maskowanym, inaczej ukrytym (MH). Wykonanie ABPM może dostarczać wielu dodatkowych informacji pomocnych w postępowaniu farmakologicznym w przypadku nadciśnienia tętniczego, np. dotyczących wielkości spadku ciśnienia tętniczego w czasie snu i wahań wartości ciśnień w ciągu całej doby. W pracy przedstawiono wskazania do wykonania ABPM w praktyce klinicznej, metodologię właściwego przeprowadzenia badania oraz zasady interpretacji jego wyników.

Bezsenność krótkotrwała to najczęstsze zaburzenie snu. Stanowi poważny problem w polskiej populacji, dotyka głównie osób w podeszłym wieku, ale nie tylko. W dzisiejszym świecie bezsenność krótkotrwała dotyka również osoby młodsze, które narażone są na narastające tempo życia, stres, problemy ekonomiczne, inflację czy konflikty zbrojne. Szereg czynników takich jak choroby somatyczne, czynniki socjoekonomiczne, zaburzenia psychiczne, praca zmianowa pogarszają jakość snu. Bezsenność krótkotrwała prowadzi do obniżenia komfortu życia, ale jest również przyczyną wielu problemów zdrowotnych. Wiążą się z nią choroby kardiologiczne, metaboliczne, a to może prowadzić do wzrostu ryzyka zgonu. Pogarsza również życie seksualne i wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie Zarejestrowanymi lekami w leczeniu bezsenności są benzodiazepiny oraz leki niebenzodiazepinowe – leki z grupy Z.

Jednym z najczęstszych działań niepożądanych stosowanych leków jest polekowe uszkodzenie wątroby. Czynnikiem wywołującym może być teoretycznie każdy lek, jednak w przypadku stosowania insuliny ludzkiej i jej analogów, w tym insuliny lizpro, zjawisko to występuje wyjątkowo rzadko. Artykuł przedstawia przypadek chorego z wcześniejszym alkoholowym uszkodzeniem wątroby, u którego po zastosowaniu insuliny lizpro zaobserwowano istotny wzrost aktywności aminotransferaz w surowicy krwi. Przebieg kliniczny był bezobjawowy, zastąpienie insuliny lizpro krótko działającą insuliną ludzką doprowadziło do szybkiego spadku ich aktywności poniżej poziomów wyjściowych.

Dobór odpowiedniego leku przeciwcukrzycowego w przypadku współwystępowania cukrzycy typu 2 i przewlekłej choroby nerek jest bardzo ważny. Powinien on obniżać poziom glukozy we krwi i nie pogarszać funkcji nerek. Podstawą zapobiegania i leczenia cukrzycy typu 2 jest zdrowy tryb życia. W pracy omówiono, jakie leki przeciwcukrzycowe są najlepsze na poszczególnych etapach leczenia u pacjentów ze współwystępującą cukrzycą typu 2 i przewlekłą chorobą nerek. Są to przede wszystkim  inhibitory SGLT-2 oraz agoniści GLP-1, które mają udowodnione działanie protekcyjne na nerki.

Withania somnifera, znana również jako ashwagandha lub indyjski żeń-szeń, jest tradycyjnie stosowanym surowcem zielarskim w ajurwedzie – tradycyjnej medycynie indyjskiej. Jej składniki wykazują działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, immunomodulujące, przeciwdrobnoustrojowe i cytotoksyczne. Badania przedkliniczne i kliniczne wskazują, że ekstrakty z korzenia i liści osłabiają skutki stresu, zmniejszają poczucie lęku, jak również łagodzą objawy depresji i bezsenności. Działają kardioprotekcyjnie i neuroprotekcyjnie. Suplementacja W. somnifera może być zatem stosowana w łagodzeniu stresu, lęku i bezsenności oraz w celu ogólnej poprawy odporności organizmu i wspomaganiu aktywności umysłowej.

W przypadku arytmii jedną z podstawowych metod wykorzystywanych w diagnostyce i ocenie efektywności leczenia jest 24-godzinne monitorowane czynności serca – monitorowanie Holter EKG. Wskazania do wykonania tego badania obejmują przede wszystkim: podejrzenie występowania tachyarytmii, bradyarytmii, poszukiwanie epizodów migotania lub trzepotania przedsionków, monitorowanie skuteczności i bezpieczeństwa zastosowanych terapii przeciwarytmicznych oraz stratyfikację ryzyka nagłej śmierci sercowej w szczególnych grupach pacjentów. W codziennej praktyce klinicznej najczęściej wykonywane jest badanie Holter EKG 2- lub 3-odprowadzeniowe. Rzadziej wykonuje się badanie holterowskie 12-odprowadzeniowe. Aktualnie wykorzystanie monitorowania Holter EKG jest dostępne nie tylko w oddziałach szpitalnych i w poradniach kardiologicznych, ale także w podstawowej opiece zdrowotnej w ramach opieki koordynowanej.