Owoce palmy sabalowej (to poprawna nazwa, choć powszechnie stosowana jest niepoprawna "palma sabałowa") są szeroko stosowanym surowcem roślinnym w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego oraz towarzyszących temu schorzeniu objawów w dolnych drogach moczowych. Ekstrakty heksanowe oraz etanolowe z tego surowca cechują się dobrym profilem bezpieczeństwa i tolerancji, stanowią jedną z opcji terapeutycznych, która może być rozważana w wybranych sytuacjach klinicznych, zwłaszcza u pacjentów obawiających się działań niepożądanych leków syntetycznych. W niniejszej pracy przeglądowej omówiono także dostępne dane dotyczące zastosowania S. repens w leczeniu łysienia androgenowego oraz zaburzeń erekcji współistniejących z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego.

Szpiczak plazmocytowy (synonim: szpiczak mnogi; ang. multiple myeloma – MM)  należy do grupy monoklonalnych gammopatii. Jest to choroba spowodowana klonalną proliferacją limfocytów B i plazmocytów, które wytwarzają monoklonalną immunoglobulinę, znaną jako białko monoklonalne (białko M). W pracy opisano przypadek mężczyzny skarżącego się na przewlekły ból w dolnej części pleców i umiarkowanie silny ból w stawach krzyżowo-biodrowych. Ponadto pacjent doznał złamania żuchwy i urazu zęba 37. bez wyraźnej  przyczyny.Wykonano unieruchomienie żuchwy i  usunięcie zęba 37. Okres pooperacyjny był powikłany objawami zespołu suchego zębodołu. U pacjenta zdiagnozowano również zaawansowane zapalenie przyzębia. Został ostatecznie hospitalizowany na oddziale hematologii, gdzie rozpoznano szpiczaka plazmocytowego. W diagnostyce różnicowej nietypowego bólu kręgosłupa lekarze rodzinni powinni brać pod uwagę szpiczaka plazmocytowego jako możliwe rozpoznanie. Znajomość podstaw traumatologii szczękowo-twarzowej i chirurgii stomatologicznej może pomóc skrócić czas dotarcia pacjenta do ośrodka specjalistycznego.

Zacznijmy od definicji terminu mumps: „świnka, nagminne zapalenie przyusznic. Ostra wirusowa choroba zakaźna, wywoływana przez wirusy z rodzaju Rubulavirus [czyt.: rubulawirus], charakteryzująca się gorączką, zapaleniem i obrzękiem ślinianek przyusznych, a czasem także innych ślinianek; rzadkim powikłaniem może być zapalenie jąder, jajników, trzustki lub opon mózgowych”. Wyraz mumps jest wyrazem angielskim, łacińskim zaś odpowiednikiem definiowanej choroby jest termin parotitis epidemica [czyt.: parotitis epidemika] – „nagminne zapalenie przyusznic”.

Gwałtowny wzrost użycia e-papierosów budzi obawy dotyczące ich wpływu na zdrowie górnych dróg oddechowych. Choć są reklamowane jako bezpieczniejsze od tradycyjnych papierosów, aerozole z e-papierosów zawierają nikotynę, rozpuszczalniki i substancje aromatyzujące, które mogą uszkadzać tkanki śluzówki. Wielowarstwowy nabłonek płaski gardła stanowi istotną barierę mechaniczną i immunologiczną. Niniejszy przegląd omawia dane histologiczne i molekularne porównujące użytkowników e-papierosów i osoby niepalące. Badania wykazują ścieńczenie nabłonka, uszkodzenie błony podstawnej oraz zwiększony poziom IL-6, TNF-α i metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej. 

Migrena to jedno z najczęstszych schorzeń neurologicznych. Pomimo dostępności wielu metod leczenia skuteczna terapia wciąż stanowi wyzwanie. Niniejszy artykuł omawia terapię skojarzoną, wykorzystującą sumatryptan i naproksen, które działając wspólnie, mogą skuteczniej łagodzić ostre napady migreny w porównaniu do stosowania tych substancji osobno. Sumatryptan, będący agonistą receptorów 5-HT1B/1D, działa poprzez zwężenie rozszerzonych naczyń wewnątrzczaszkowych oraz hamowanie uwalniania prozapalnych neuropeptydów. Naproksen, jako nieselektywny inhibitor cyklooksygenazy (COX-1 i COX-2), ogranicza procesy zapalne towarzyszące migrenie. Połączenie tych substancji pozwala na jednoczesne oddziaływanie na różne mechanizmy patofizjologiczne migreny.

Ostra porfiria wątrobowa jest heterogenną grupą dziedzicznych chorób metabolicznych, których wspólną cechą są zaburzenia biosyntezy hemu. Niedobór poszczególnych enzymów szlaku syntezy hemu prowadzi do gromadzenia się neurotoksycznych metabolitów – porfiryn, do których należą kwas δ-aminolewulinowy (ALA) i porfobilinogen (PBG). W większości przypadków choroba pozostaje utajona i bezobjawowa, gdyż aktywność mniej funkcjonującego enzymu jest na tyle wysoka, że zabezpiecza chorego przed wystąpieniem jakichkolwiek dolegliwości wynikających z akumulacji porfiryn. Nadmiar porfiryn pozostaje w ścisłej zależności z ekspozycją na liczne czynniki środowiskowe – tzw. czynniki porfirynogenne. Prowadzą one do ujawnienia się choroby, która przebiega najczęściej pod postacią nagłego silnego bólu brzucha z towarzyszącymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi. Napad porfirii jest stanem zagrożenia życia wymagającym natychmiastowej hospitalizacji. Brak wiedzy na temat objawów tej choroby często prowadzi do mylnych rozpoznań i niewłaściwego leczenia, kończącego się laparotomią i okaleczeniem pacjenta. Jeszcze do niedawna leczenie napadu ostrej porfirii skupiało się wyłącznie na korekcji zaburzeń elektrolitowych, podaży leków przeciwbólowych, glukozy i heminy. Wprowadzenie do leczenia giwosyranu pozwoliło skutecznie obniżyć stężenia produktów pośrednich syntezy hemu, uniknąć napadów choroby i związanego z nimi cierpienia.

W leczeniu hipercholesterolemii wykorzystywane są metody niefarmakologiczne (włączana jest dieta z niską zawartością tłuszczów, zalecane jest zwiększenie aktywności fizycznej oraz redukcja masy ciała, gdy jest ona zbyt wysoka) oraz metody farmakologiczne. Złotym standardem w prowadzeniu farmakoterapii hipercholesterolemii jest zastosowanie inhibitorów reduktazy HMG-CoA, czyli statyn. Jedną z silnie działających statyn, obniżającą stężenie cholesterolu frakcji LDL o 46–55% i redukującą ryzyko sercowo-naczyniowe (CV) pacjenta, jest rosuwastatyna. W Polsce można korzystać z preparatów zawierających tę substancję czynną w dawkach: 5, 10, 15, 20, 30 oraz 40 mg leku w jednej tabletce. Jest ona zazwyczaj bardzo dobrze tolerowana przez pacjentów. W naszym kraju dostępne są także preparaty złożone zawierające rosuwastatynę i inne substancje czynne w jednej tabletce (rosuwastatynę i ezetymib, rosuwastatynę i kwas acetylosalicylowy, rosuwastatynę i walsartan oraz rosuwastatynę łącznie z indapamidem i perindoprilem). Prowadzenie terapii zaburzeń lipidowych z wykorzystaniem rosuwastatyny jest korzystne, ponieważ w znaczący, pozytywny sposób wpływa na profil lipidowy pacjenta i redukuje jego ryzyko CV.

Choroby sercowo-naczyniowe (CV) stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce. Jednym z najważniejszych sposobów leczenia pacjentów z przewlekłymi zespołami wieńcowymi jest długoterminowe stosowanie przez nich kwasu acetylosalicylowego (ASA). Mechanizm działania tego leku polega na nieodwracalnym hamowaniu centrum katalitycznego cyklooksygenazy (COX) typu 1, a w mniejszym stopniu COX-2. Dzięki hamowaniu COX-1 w płytkach krwi nie powstaje tromboksan i zmniejsza się ich agregacja. W prewencji wtórnej schorzeń CV zalecane jest przewlekłe stosowanie ASA w niewielkiej dawce, 75–100 mg/dobę. Jednoczesne stosowanie inhibitora pompy protonowej zaleca się u pacjentów przyjmujących lek przeciwpłytkowy z wysokim ryzykiem krwawienia. W części przypadków ASA jest podawany łącznie z innym lekiem przeciwpłytkowym – inhibitorem P2Y12. Taka terapia jest wykorzystywana najczęściej przez rok u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym lub przez 1/2 roku po planowym wykonaniu zabiegu stentowania naczyń wieńcowych.

Bóle głowy należą do najczęstszych chorób układu nerwowego. Na świecie zaburzenia o charakterze bólów głowy dotyczą blisko 40% populacji. Ich występowanie wpływa na codzienne funkcjonowanie pacjentów. Ból głowy może mieć różne przyczyny, a ich leczenie obejmuje zastosowanie różnych substancji czynnych, m.in aspiryny, paracetamolu i kofeiny. Związki te mogą być stosowane jako preparaty proste lub zawierające połączenie tych składników. Są skuteczne w przypadku epizodycznych bólów głowy, w tym migreny i napięciowych bólów głowy.

Niespecyficzne bóle kręgosłupa są zaliczane do najczęstszych dolegliwości narządu ruchu i stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgłoszeń do lekarza rodzinnego. Słaba  korelacja  wyników badań obrazowych z niespecyficznymi  bólami kręgosłupa sprawia, że podstawą w diagnostyce obrazowej kręgosłupa są standardowe zdjęcia radiologiczne wykonywane w dwóch projekcjach (AP oraz bocznej), a coraz częściej kluczową rolę odgrywają zdjęcia na stojąco (w pełnym obciążeniu). Należy również zwrócić uwagę na schorzenia współwystępujące u pacjentów, takie jak choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia), cukrzyca typu 2, alergie, depresja. Schorzenia współwystępujące mogą pogarszać jakość tkanek kręgosłupa i wpływać na percepcję bólu. Podstawą leczenia niespecyficznych bólów kręgosłupa jest farmakoterapia. Dobór farmakoterapii powinien być indywidualny. Niemniej jednak należy pamiętać, że samo stosowanie leków z uwagi na możliwe powikłania nie jest optymalnym sposobem terapii. Znaczenie ma również rehabilitacja, terapia manualna i psychoterapia. Do innych metod leczenia należy mezoterapia i pilates.

Długotrwały stres może być czynnikiem wywołującym i zaostrzającym wiele schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze i cukrzyca, a także powodującym zaburzenia nastroju, lęk i depresję. Leki roślinne stanowią dobrą alternatywę w terapii stresu i napięcia nerwowego, szczególnie te z grupy adaptogenów. Przykładem jest Withania somnifera, znana również jako ashwagandha lub witania ospała, stosowana w ajurwedzie – tradycyjnej medycynie indyjskiej. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost liczby doniesień na temat jej prozdrowotnych korzyści, a badania obejmują wiele aspektów zdrowia człowieka, w tym działanie neuroprotekcyjne, uspokajające i adaptogenne oraz wpływ na sen. Do grupy adaptogenów należy również P. incarnata – męczennica cielista stosowana jako tradycyjny ziołowy produkt leczniczy, który łagodzi objawy stresu psychicznego i ułatwia zasypianie, dostępny także jako suplement diety. Coraz większa liczba badań nad tymi surowcami zielarskimi wskazuje na ich potencjał jako cennych naturalnych środków w terapii stresu i napięcia nerwowego.

Ból to nieprzyjemne doznanie uczuciowe i emocjonalne, którego zadaniem jest wywołanie odruchowej reakcji obronnej. Jest to naturalny mechanizm, który zapewnił przetrwanie ludzkości. Niekorzystnym zjawiskiem jest negatywny wpływ bólu na jakość życia oraz codzienne funkcjonowanie człowieka. Zwłaszcza ból przewlekły, utrzymujący się powyżej 3 miesięcy, prowadzi do zmniejszenia komfortu życia, dlatego skuteczna ocena i leczenie bólu może przywrócić pacjenta do dobrostanu psychofizycznego. W związku z przedłużającą się długością życia oraz wielochorobowością coraz więcej osób skarży się na ból. Szeroka dostępność gamy leków przeciwbólowych niestety naraża pacjentów na szereg powikłań. W leczeniu bólu powinniśmy opierać się na wytycznych zawartych w drabinie analgetycznej.

Interdyscyplinarność jest dziś uważana za klucz do sukcesu terapeutycznego. Ma ona szczególne znaczenie w przypadku przewlekłego zapalenia zatok przynosowych (PZZP). Jego szybkie zdiagnozowanie i skuteczne leczenie nie jest możliwe bez udziału lekarza rodzinnego.

Zapalenie zatok przynosowych to powszechne schorzenie i jedna z najczęstszych przyczyn konsultacji lekarskich. Według ankiety przeprowadzonej na zlecenie naszej placówki w ostatnim roku problemy z zatokami miało 14% Polaków*. Objawy choroby znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. Skarżą się oni m.in. na trudności ze swobodnym oddychaniem przez nos, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła oraz na pulsujący i przeszywający ból głowy, który nasila się przy pochylaniu do przodu.

W tym miejscu należy wspomnieć, że bóle głowy pochodzenia zatokowego są prawdopodobnie częstsze niż się sądzi. Oszacowano bowiem, że 5–6 na 10 bólów głowy uznanych za migrenę ma w rzeczywistości pochodzenie zatokowe. Warto to wziąć pod uwagę przed skierowaniem pacjenta do neurologa.

Hydroksymocznik jest jednym z najdłużej stosowanych leków przeciwnowotworowych w hematologii, zarejestrowanym w leczeniu chorób mieloproliferacyjnych (przewlekłej białaczki szpikowej, czerwienicy prawdziwiej, nadpłytkowości samoistnej, mielofibrozy), jak również niedokrwistości sierpowatokrwinkowej. Może być stosowany także jako składnik kremów u chorych na łuszczycę. Lek wykazuje działanie cytotoksyczne i antymitotyczne,
co pozwala na szybkie i skuteczne obniżenie wybranych parametrów morfotycznych krwi. Nie udało się dotąd wynaleźć leku o właściwościach zbliżonych do hydroksymocznika, który działałby w sposób bardziej selektywny i mniej toksyczny dla szpiku, przez co hydroksykarbamid pozostaje nadal lekiem pierwszego rzutu w leczeniu początkowych stadiów wyżej wymienionych chorób. Do zalet terapii hydroksymocznikiem zaliczamy przede wszystkim możliwość ambulatoryjnego przyjmowania leku, dobrą sterowność w zakresie dawkowania, niską cenę i wysoką dostępność na rynku.