Opieka koordynowana w Podstawowej Opiece Zdrowotnej (POZ) umożliwia lekarzom pracującym w POZ rozpoznanie niewydolności serca dzięki takim narzędziom jak peptydy natriuretyczne oraz echokardiografia. Wcześniej lekarz POZ nie mając dostępu do tych metod diagnostycznych, kierował pacjenta do poradni kardiologicznej albo do szpitala. W nowym systemie lekarz POZ ma możliwość ustalenia rozpoznania niewydolności serca, a co się z tym wiąże, rozpoczęcia leczenia. Opieka koordynowana w POZ sprawia, że rola Podstawowej Opieki Zdrowotnej w opiece nad pacjentami z niewydolnością serca wzrasta. 

Choć dużo mówi się o ich udziale w diagnostyce i personalizacji terapii onkologicznej, badania genetyczne wciąż stanowią niedocenione narzędzie prewencyjne. Tymczasem badania naukowe pokazują, że ok. 10% wszystkich nowotworów powstaje na bazie dziedzicznych predyspozycji.     

Badania genetyczne pozwalają wskazać osoby w grupie ryzyka, które są nosicielami mutacji genetycznych (wariantów patogennych) odpowiadających za zachorowanie na nowotwory. Ich występowanie nie oznacza jednoznacznie pojawienia się i rozwoju choroby, ale ich wykrycie pozwala wdrożyć odpowiednią procedurę prewencji i profilaktyki antynowotworowej. Jeżeli u osoby poddanej badaniu genetycznemu stwierdzono zwiększoną predyspozycję genetyczną do rozwoju nowotworów złośliwych, to powinna ona zostać objęta szczególną opieką i obserwacją poradni genetycznej. W mocy lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej pozostaje jednak wyszukanie takiej osoby – zanim zachoruje – i skierowanie jej do poradni genetycznej.

Ból neuropatyczny jest jednym z najpowszechniejszych i uciążliwych dolegliwości, które wpływają na jakość życia pacjentów na całym świecie. Zrozumienie, diagnoza i leczenie tego rodzaju bólu stanowią złożone wyzwania dla lekarzy i badaczy. Wyróżniamy wiele czynników etiologicznych bólu neuropatycznego, w tym neuropatię cukrzycową, uszkodzenia mechaniczne nerwów, neuralgię półpaścową, pozapalną, neuropatię toksyczną, np. alkoholową, neuralgię nerwu trójdzielnego itp. Typowe objawy bólu neuropatycznego to pieczenie, mrowienie, szczypanie, pulsujący ból, uczucie drętwienia oraz „przeszywający" lub „elektryzujący" cios. Diagnostyka opiera się na ocenie klinicznej, wywiadzie oraz badaniach laboratoryjnych. 

Schorzenia alergiczne, do których należy m.in. alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek oraz pokrzywka, powstają na skutek nadmiernej reakcji układu odpornościowego po kontakcie z alergenami. Pacjenci szukający pomocy z powodu objawów chorób alergicznych najczęściej zgłaszają się w pierwszej kolejności do lekarzy pierwszego kontaktu. Część pacjentów jest następnie kierowana do dalszej diagnostyki i leczenia w poradniach alergologicznych. W terapii alergii można stosować różne grupy substancji, w tym leki przeciwhistaminowe blokujące receptor H₁ oraz glikokortykosteroidy – obie grupy podawane miejscowo lub systemowo, leki przeciwleukotrienowe w postaci preparatów doustnych, kromony stosowane donosowo lub w postaci kropli do oczu, leki obkurczające naczynia błon śluzowych podawane systemowo lub miejscowo, donosowo. Określone leki stosuje się w zależności od tego, jaka alergia i z jakim nasileniem występuje u danego pacjenta. Część substancji spośród wspomnianych jest dostępna bez recepty, część z nich można wykupić, posiadając receptę lekarską.

Wapń jest składnikiem mineralnym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Stanowi istotny składnik tkanki kostnej. Ponadto jest substancją pośredniczącą, przetwarzającą bodziec chemiczny, fizyczny lub hormonalny na określony skutek biologiczny (np. wydzielanie przez komórkę określonych enzymów, hormonów). Wapń wchodzi w skład wszystkich błon komórkowych oraz organelli subkomórkowych (błony mikrosomalne, mitochondrialne), regulując ich przepuszczalność dla różnych substratów. Wpływa w istotny sposób na aktywność różnych enzymów. Niektóre z nich ulegają aktywacji pod wpływem jonów wapniowych, inne natomiast –inhibicji. Wapń jest także niezbędny w procesach krzepnięcia krwi, przeniesienia stanu pobudzenia w nerwach lub w synapsach oraz skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych. Zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwwysiękowe, przeciwalergiczne i przeciwzapalne.

Bezsenność najczęściej jest objawem, a nie chorobą samą w sobie. Jej przyczyny są wielorakie: zarówno zewnętrzne (związane ze środowiskiem, np. niewygodnym materacem, chrapiącym małżonkiem), jak i wewnętrzne. Przykładami tych ostatnich są: depresja, zaburzenia lękowe, ADHD, stres, choroby somatyczne lub stosowane leki. Bezsenność może trwać kilka dni, kilka tygodni albo całe lata. Zaliczamy tutaj problemy z zaśnięciem, utrzymaniem ciągłości snu, czyli wybudzania w środku nocy lub nad ranem, jak i jakością snu.

Cukrzyca typu 2 jest zwykle wykrywana podczas podstawowych badań diagnostycznych. Niestety, stosunkowo jeszcze za rzadko takie badania są zlecane przez lekarzy POZ. W Polsce mamy między 0,5 a 1 mln niezdiagnozowanych przypadków cukrzycy typu 2. Tak więc ta wykrywalność mogłaby być dużo lepsza, choć widać już pewną poprawę. Chciałabym zwrócić uwagę lekarzy POZ szczególnie na grupy ryzyka: osoby w wieku powyżej 45 lat, pacjentów z nadwagą i otyłością, osoby, u których występuje w rodzinie cukrzyca typu 2 (rodzice, rodzeństwo), kobiety, które miały cukrzycę ciążową albo urodziły dzieci o masie powyżej 4 kg. W takich przypadkach należy badania zlecać regularnie – raz w roku. Osoby spoza grupy ryzyka powinny mieć wykonywane badanie raz na trzy lata.

Niedobór żelaza oznacza niewystarczające zapasy żelaza w organizmie, spowodowane zwiększonym zapotrzebowaniem, zmniejszonym spożyciem, zwiększoną utratą i/lub zmniejszonym wchłanianiem tego pierwiastka. Pacjenci z niedoborem żelaza mogą wykazywać objawy kliniczne nawet przy braku niedokrwistości. Obraz kliniczny zależy od wieku, stopnia niedoboru żelaza i chorób współistniejących, ale większość objawów jest niespecyficzna, np.: ogólne osłabienie, zmęczenie, słaba koncentracja, zmniejszona wydolność wysiłkowa, drażliwość, suchość skóry, wypadanie włosów. Zaleca się analizę indywidualnych czynników ryzyka w celu identyfikacji osób zagrożonych niedoborem żelaza. Podstawowe znaczenie ma edukacja żywieniowa oraz suplementacja doustna.

Zespół więzadła łukowatego pośrodkowego może spowodować wystąpienie niespecyficznych dolegliwości brzusznych u chorego. Pierwszym objawem zespołu więzadła łukowatego pośrodkowego jest poposiłkowy ból w nadbrzuszu. Do innych  charakterystycznych objawów klinicznych zespołu więzadła łukowatego pośrodkowego należą: nudności, wymioty, wzdęcia, niezamierzona utrata masy ciała.

W diagnostyce schorzenia obok tomografii komputerowej jamy brzusznej wykorzystuje się tomografię komputerową tętnic wieńcowych, arteriografię rezonansu magnetycznego oraz angiografię aorty brzusznej. W leczeniu chirurgicznym preferuje się odbarczenie pnia trzewnego.

Alergiczny nieżyt nosa (ang. allergic rhinitis – AR) jest efektem procesu zapalnego obejmującego błonę śluzową tego narządu. Charakteryzuje się wyciekaniem wydzieliny z nosa, świądem okolic nosa, gardła i spojówek. Objawy trwają ≥ 1 godzinę dziennie przez ≥ 2 dni. Patogenami wywołującymi reakcję immunologiczną są najczęściej alergeny znajdujące się w pyłkach roślin, roztoczach kurzu domowego, magazynowych, naskórka i wydzielin zwierząt, grzybów pleśniowych i drożdżopodobnych.

Z danych pochodzących z badania o akronimie WOBASZ II wynika, że w latach 2013–2014 hipercholesterolemia, czyli znacznie podwyższone stężenie cholesterolu frakcji związanej z lipoproteinami o niskiej gęstości (LDL) występowała u 70,3% mężczyzn i 64,3% kobiet w Polsce. Bardzo niski odsetek osób z rozpoznaną hipercholesterolemią stosował leczenie, które pozwalało na osiągnięcie docelowych wartości cholesterolu frakcji LDL. Spośród dostępnych w Polsce inhibitorów enzymu reduktazy HMG-CoA (statyn) najsilniejsze działanie hipolipemizujące wykazują rosuwastatyna oraz atorwastatyna.

Zespoły bólowe pleców i kręgosłupa są częstymi schorzeniami, które dotykają pacjentów w różnych grupach wiekowych. Właściwe rozpoznanie przyczyny bólu i odpowiednia terapia z użyciem leków przeciwbólowych i spazmolitycznych jest kluczem do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego. W artykule przedstawiono wybrane leki stosowane w leczeniu bólów kręgosłupa.

Dolegliwości o charakterze bólu kręgosłupa są bardzo częstą przyczyną wizyt pacjentów u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz specjalistów. Zespoły bólowe kręgosłupa mogą mieć zróżnicowaną etiologię oraz lokalizację. 

Układ odpornościowy jest odpowiedzialny za zwalczanie chorobotwórczych bakterii i wirusów, a także za niszczenie komórek nowotworowych. Współczesne badania nad lekami pochodzenia naturalnego wykazały, że wiele ziół ma złożone działanie na funkcje odpornościowe i może działać jako silne stymulatory odporności. Rośliny te są bogate we flawonoidy, witaminę C lub karotenoidy, dzięki czemu mogą wzmacniać funkcje układu odpornościowego (stymulują aktywność limfocytów, zwiększają fagocytozę i indukują produkcję interferonu). Zioła bogate we flawonoidy mogą również wykazywać łagodne działanie przeciwzapalne.

Bóle stawowe są jednymi z najczęściej zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości. Ich przyczyną mogą być przebyte urazy, choroba zwyrodnieniowa stawów czy stany związane z procesem zapalnym, autoimmunologicznym, np. reumatoidalne zapalenie stawów. Oprócz odciążania stawu, schładzania bolącego miejsca (elementy postępowania szczególnie ważne w ostrej fazie choroby) i fizjoterapii, często konieczne jest zastowanie leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, w tym niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Do tej grupy należy diklofenak. 

Według danych Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN) na podstawie ankiety przeprowadzonej w 2021 r. – 85% studentów oraz lekarzy praktykujących w polskich szpitalach deklaruje, że nie byłoby w stanie samodzielnie zainicjować i przeprowadzić interwencji żywieniowej. Obecnie nie dysponujemy danymi pochodzącymi z lecznictwa otwartego. Wydaje się jednak, że stosowanie terapii żywieniowej w podstawowej opiece zdrowotnej też może stanowić duży problem i wyzwanie dla lekarzy pierwszego kontaktu.

Leczenie żywieniowe skraca czas leczenia, poprawia przeżywalność chorych, zmniejsza liczbę powikłań  dotychczas prowadzonego leczenia.