Rozpowszechnienie chorób metabolicznych, kardiologicznych i nerkowych przyczyniło się do zdefiniowania w 2023 r. przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) zespołu sercowo-nerkowo-metabolicznego. W Polsce zaburzenia lipidowe występują u ok. 20 mln osób, ponad 10 mln ma nadciśnienie tętnicze, blisko 15 mln dorosłych ma nadwagę i niemal 4 mln otyłość. Na cukrzycę choruje w naszym kraju ponad 3 mln osób, a u kolejnych 3 mln występuje zespół metaboliczny. Ponad 2 mln Polaków cierpi na chorobę niedokrwienną serca, a u ponad 1 mln występuje niewydolność serca. Przewlekła choroba nerek dotyka w Polsce ponad 4 mln osób. 

–Tak duże obciążenie populacyjne w połączeniu z bardzo konkretnymi potrzebami zdrowotnymi pacjentów sprawia, że zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny to jedno z największych wyzwań dla systemów zdrowia. Dlatego konieczne jest wsparcie obszaru profilaktyki pierwotnej, które pozwoli ograniczyć zapadalność na schorzenia z zakresu zespołu CRM – zwraca uwagę dr n. med. Magdalena Władysiuk, prezes Stowarzyszenia CEESTAHC, wiceprezes HTA Consulting.

Grono specjalistów przygotowało raport systemowy pt. „Zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny (ang. cardio-renal-metabolic syndrome, CRM) jako wyzwanie w opiece nad pacjentami z chorobami cywilizacyjnymi”. Zdaniem autorów raportu działania obejmować powinny stosowanie optymalnych metod leczenia i wspieranie pacjentów w procesie radzenia sobie z chorobą. Niezbędna jest ponadto poprawa w zakresie integracji świadczeń dla pacjentów, u których występują kolejne powikłania związane z zespołem CRM.

Symbolem tego dnia jest niebieski pierścień – znak ostrzeżenia przed cukrzycą i zjednoczenia ludzi w obliczu jej epidemii. W 2006 r. Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna rozpoczęła kampanię mającą na celu zwiększenie ogólnej świadomości społeczeństwa na temat cukrzycy. Odpowiadając na ten apel, ONZ ogłosiło rezolucję na rzecz walki z cukrzycą (rezolucja z 20 grudnia 2006 r.), ustanawiając 14 listopada Światowym Dniem Cukrzycy Narodów Zjednoczonych oraz zachęcając państwa członkowskie do opracowania krajowej polityki zapobiegania, leczenia i opieki nad ludźmi chorymi na cukrzycę. 14 listopada to także rocznica urodzin odkrywcy insuliny Fredericka Bantinga (dokonał tego wspólnie z Charlsem Bestem).

Każdego roku Światowy Dzień Cukrzycy jest poświęcony określonemu problemowi. Tegoroczne obchody przebiegają pod hasłem "Cukrzyca a dobre samopoczucie". Według danych obecnie w Polsce na cukrzycę choruje ok. 3,5 mln osób.

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Seniora. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 r. w Polsce liczba osób powyżej 65. r.ż. wynosiła ponad 7,5 mln, co stanowiło ponad 20% ogólnej liczby ludności. Polacy są jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw. Starszy wiek jest jednym z najistotniejszych czynników ryzyka chorób mózgu, zwłaszcza udarów i chorób neurozwyrodnieniowych, takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera.

– Starzenie się społeczeństwa to jeden z najważniejszych powodów, dla których decydenci powinni zwrócić zdecydowanie więcej uwagi na neurologię. Ta dziedzina wymaga pilnych zmian po to, żeby mogła odpowiedzieć na szybko rosnące potrzeby społeczne. Konieczne są kompleksowe zmiany w organizacji opieki neurologicznej w Polsce, zwiększenie liczby neurologów i personelu pomocniczego, wzrost nakładów na neurologię, a także wdrożenie modelu opieki długoterminowej nad seniorami. Jako Polskie Towarzystwo Neurologiczne służymy wsparciem we wszystkich działaniach zmierzających do wypracowania takiego modelu i do poprawy sytuacji osób starszych w Polsce – podkreśla prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Już teraz ponad 500 tys. osób w Polsce choruje na choroby otępienne, w tym najwięcej na chorobę Alzheimera, 90 tys. na chorobę Parkinsona, a udar mózgu rocznie dotyka 90 tys. osób. Szybko rosnąca liczba pacjentów dotkniętych tymi chorobami przekłada się na przepełnienie oddziałów neurologicznych, które z powodów finansowych i kadrowych nie są w stanie sprostać takiemu wyzwaniu i leczyć wszystkich chorych.

Agoniści receptora GLP-1 (glucagon-like peptide-1) naśladują działanie glukagonopodobnego peptydu-1. Jako korzyści leczenia nimi cukrzycy i otyłości wymienia się kontrolę poziomu cukru oraz utratę masy ciała. Pojedyncze publikacje z badań przedklinicznych tych leków wskazywały na ich możliwy związek ze wzrostem zachorowalności na nowotwory, co wywołało niepokój chorych i lekarzy. W Pharmacological Research opublikowano metaanalizę 90 badań z randomizacją, w których oceniono wpływ agonistów receptora GLP-1 na ryzyko rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego. W badaniach wzięło udział blisko 125 tys. chorych, których obserwowano przez średnio 3 lata. Nie wykazano zwiększonej zachorowalności na raka przewodu pokarmowego u osób stosujących tę grupę leków, niezależnie od ich mechanizmu działania, drogi podawania czy wskazań leczniczych. Ze względu na krótki czas obserwacji sugerowane są dalsze badania celem potwierdzenia długoterminowego bezpieczeństwa tej grupy leków.

Aktualna i kompleksowa analiza stanu lecznictwa przeciwnowotworowego w Polsce, odwołująca się do przykładów raka płuca oraz nerki, została przedstawiona w najnowszym raporcie „Bariery w dostępie do leczenia innowacyjnego w wybranych chorobach nowotworowych”. Rak płuca jest najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym oraz najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwego w Polsce. Nowotwory nerek występują rzadziej. Opracowanie skupia się na problematyce opieki onkologicznej, w której dostępność leczenia warunkowana jest nie tylko statusem refundacyjnym poszczególnych leków, ale także szeroko rozumianą organizacją opieki zdrowotnej, gdyż proces diagnostyczno-terapeutyczny dla pacjentów onkologicznych, szczególnie na etapie zaawansowanej choroby nowotworowej, w ramach którego istotną rolę odgrywa leczenie farmakologiczne, może być zrealizowany wyłącznie przy udziale interdyscyplinarnych zespołów specjalistów.

Co należy zmienić i poprawić?

– Pierwszym obszarem wymagającym poprawy jest zwiększenie skuteczności profilaktyki pierwotnej i wtórnej – większa świadomość znaczenia zachowań prozdrowotnych społeczeństwa i poprawienie wskaźników zgłaszalności na szczepienia oraz badania przesiewowe mogą znacząco zmniejszyć zachorowalność i umieralność. Kolejnym obszarem, który wymaga poprawienia, jest sprawność diagnostyki – należy doprowadzić do przyspieszenia postępowania diagnostycznego, w tym – uwzględnienia bardziej racjonalnej i kompleksowej diagnostyki molekularnej. Dostęp i realizacja diagnostyki molekularnej stopniowo zwiększa się w ostatnim czasie, jednak na tym polu widzimy obszar do pilnej poprawy – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski, kierownik Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy, konsultant krajowy w dziedzinie onkologii klinicznej, prezes PTOK, członek Prezydium All.Can Polska.

W Polsce przeznaczamy od 1 do 3 euro na jednego obywatela na szczepienia, co plasuje nas na przedostatnim miejscu w Unii Europejskiej. Według danych WHO szczepienia co roku zapobiegają około 2-3 mln zgonów na całym świecie i zmniejszają koszty leczenia. Liczne analizy farmakoekonomiczne wskazują na efektywność kosztową stosowania profilaktyki szczepiennej. Przekłada się ona nie tylko na wzrost długości i jakości życia, ale także przynosi korzyści ekonomiczne, takie jak oszczędności na wydatkach na opiekę zdrowotną oraz wzrost produktywności pracowników, co wspiera wzrost gospodarczy i społeczny kraju. Co więcej, ograniczenie wydatków w tym zakresie uwalnia środki, które można przeznaczyć na poprawę jakości świadczonych usług, badania i rozwój w zakresie leczenia chorób nieuleczalnych.

– Mimo że programy szczepień wydają się być kosztowne, to jednak bez wątpienia są tańsze niż skutki zakażeń. Nie chodzi tu jedynie o finansowanie samych procedur medycznych, ale także o tzw. koszt alternatywny. Choroba dziecka zmusza często rodziców do pozostania w domu, a przez to pośrednio ogranicza wpływy do budżetu domowego. Korzyści nie dotyczą tylko dzieci, ale również szczepień dla dorosłych – mówi prof. Marcin Czech, prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego. Badania  pokazują, że każde euro wydane na profilaktykę zdrowotną generuje zwrot w wysokości 14 euro do gospodarki opieki zdrowotnej i społecznej. Najnowszy raport europejskiego think tanku The European House – Ambrosetti Polska wykazał, że szczepienia dorosłych mogą przynieść do 19-krotności początkowej inwestycji.

Każdego roku diagnozuje się w Polsce około 22 tys. nowych przypadków raka płuca. Choroba ta odpowiada za 1/3 zgonów nowotworowych u mężczyzn i coraz częściej dotyka także kobiet – liczba zgonów przez raka płuca przekroczyła już liczbę zgonów z powodu raka piersi​.

– W listopadzie, który jest Światowym Miesiącem Świadomości Raka Płuca, przypominamy o kluczowej roli profilaktyki i wczesnej diagnozy. Rak płuca nazywany jest „cichym zabójcą", bo może się rozwijać latami bez objawów lub dawać symptomy łatwe do zbagatelizowania. Szczególną czujność onkologiczną powinny wykazywać osoby, które należą do grup ryzyka – podkreśla Anna Kupiecka, prezeska Fundacji Onkocafe – Razem Lepiej, inicjatorka kampanii „Onkopomocnik – wiedza jest ważna”.

Monakolina K występuje jako jeden ze składników obecnych w czerwonym fermentowanym ryżu. Ze względu na identyczną budowę jak lowastatyna wykazuje również takie samo działanie – korzystny wpływ na gospodarkę cholesterolową. Jako składnik zawarty w żywności jest wykorzystywana jednak powszechnie w suplementach diety wspomagających kontrolę poziomu cholesterolu. Działanie to zostało zatwierdzone przez Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w opinii wydanej w 2011 r. Panel EFSA wskazał jednocześnie, że korzystne działanie może być osiągnięte przy stosowaniu 10 mg monakoliny K dziennie. Na podstawie licznych badań naukowych wskazujących na duże wahania zawartości suplementów diety z monakoliną K, możliwość łączenia takich suplementów z lekami z grupy statyn, a tym samym wzrost ryzyka działań niepożądanych, EFSA zweryfikowała swoje stanowisko, wskazując, że dzienna porcja monakoliny K dostarczona z suplementów diety powinna być niższa niż 3 mg. Obecne ustawodawstwo europejskie dostosowane jest do tych zaleceń. Artykuł podsumowuje najważniejsze wnioski wynikające z opinii EFSA i przyczynę zmiany stanowiska.

Niedobór żelaza to stan, w którym jego zapasy w organizmie są zbyt niskie. Może to powodować objawy takie jak; zmęczenie, słaba koncentracja i niedokrwistość. Niedobór żelaza może być spowodowany utratą krwi, brakiem żelaza w diecie lub niektórymi schorzeniami. Leczenie może obejmować spożywanie pokarmów bogatych w żelazo i pokarmów bogatych w witaminę C, aby wspomóc wchłanianie żelaza, jak też przyjmowanie suplementów żelaza.

Niedobór żelaza jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości. Anemia stanowi globalny problem zdrowotny, według danych dotyczy 1 mld ludzi na świecie. Żelazo to pierwiastek, który jest kluczowy dla zachowania zdrowia i dobrej kondycji organizmu. Jest jednym z podstawowych mikroelementów, które występują w organizmie człowieka i wpływają na jego prawidłowe funkcjonowanie. W organizmie człowieka występuje w: hemoglobinie (aż 70%), w enzymach, osoczu i białkach krwi (do 10%), mięśniach, tkankach, szpiku kostnym (ok. 20%), ferrytynie, hemosyderynie. Żelazo wpływa na prawidłowy transport tlenu do komórek. Jest również składnikiem mioglobiny, która odpowiada za magazynowanie tlenu.

W pracy przedstawiono charakterystykę oraz zastosowanie bromku ipratropium w leczeniu przewlekłej choroby obturacyjnej płuc (POChP) oraz astmy, a także w objawowym leczeniu kataru. Uwzględniono krajowe i międzynarodowe rekomendacje diagnostyki i terapii tych schorzeń oraz literaturę medyczną. Ipratropium jest czwartorzędową pochodną amoniową atropiny, o działaniu antycholinergicznym. Substancja ta jest najczęściej jest aplikowana drogą wziewną, co umożliwia wywołanie działania miejscowego i ograniczenie wchłaniania ogólnoustrojowego.

Jako środek terapeutyczny ipratropium jest lekiem o długiej historii, jego pierwsza rejestracja przez Amerykańską Administrację Żywności i Leków (FDA) miała miejsce w 1986 r., a pierwszy jej produkt w monoterapii został zatwierdzony przez FDA w 1986 r.. 10 lat później uzyskał rejestrację jako produkt złożony zawierający ipratropium i salbutamol.

Bisoprolol jest jednym z powszechnie stosowanych w codziennej praktyce klinicznej beta-adrenolityków. Charakteryzuje się wysoką selektywnością wobec receptorów beta₁. Tylko w niewielkim stopniu oddziałuje na receptory beta₂. Bisoprolol często wykorzystuje się w leczeniu pacjentów ze stwierdzonymi znaczącymi schorzeniami sercowo-naczyniowymi, takimi jak przewlekłe zespoły wieńcowe, niewydolność serca oraz w terapii tachyarytmii. Używany jest także do terapii nadciśnienia tętniczego. Dzięki wysokiej selektywności wobec receptorów beta₁ bisoprolol wykazuje działania: inotropowe ujemne, chronotropowe ujemne i dromotropowe ujemne. Zmniejsza częstość akcji serca, obniża kurczliwość miokardium oraz zmniejsza przewodnictwo przez węzeł przedsionkowo-komorowy. W konsekwencji obniża się zużycie tlenu przez komórki mięśnia sercowego i dochodzi do redukcji ciśnienia tętniczego. 

Ilościowe pomiary ryzyka zdrowotnego opierają się na danych epidemiologicznych oraz wynikach analiz klinicznych i toksykologicznych. W przeglądzie instrumentów pomiaru ryzyka zdrowotnego omówiono ocenę skumulowanego ryzyka (CRA: cumulative risk assessment), miarę całkowitego obciążenia chorobami, wyrażoną jako liczbę lat utraconych z powodu złego stanu zdrowia, niepełnosprawności (DALY: disability-adjusted life years) oraz osiągnięcia adduktomiki. Wykrycie i scharakteryzowanie uszkodzeń DNA jest przydatne do oceny genotoksyczności, monitorowania napraw DNA, opracowania biomarkerów narażenia i oceny skuteczności stosowanych terapii. Oznaczanie ilości adduktów DNA jest nieinwazyjną oceną uszkodzeń i napraw DNA u jednostek i w populacji człowieka, ułatwiającą ocenę narażenia w ciągu życia w kontekście oszacowania eksposomów i zagrożeń zdrowotnych.