Profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem chorób mózgu zajmują się dwie dziedziny medycyny: neurologia i psychiatra.  – Są to dziedziny, które wyrosły z jednego pnia, ale kilkadziesiąt lat temu ich drogi się rozeszły, i w moim odczuciu – za bardzo się rozeszły. W obliczu szybko rosnącej zachorowalności na choroby mózgu, konieczne jest współpraca wielu środowisk i zintensyfikowanie działań na rzecz zdrowia mózgu. Dlatego, aby nasze apele o potraktowanie zdrowia mózgu jako priorytetu w polityce zdrowotnej państwa wybrzmiały głośniej i dobitniej, jednoczymy siły i tworzymy koalicję na rzecz zdrowia mózgu, w skład której wchodzą neurolodzy, psychiatrzy, a także organizacje pacjentów i działające na rzecz pacjentów z chorobami mózgu – mówi prof. dr hab. Alina Kułakowska, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Wspólne działanie na rzecz zdrowia mózgu jest kluczowe, ponieważ funkcjonowanie mózgu wpływa na każdą sferę życia – od zdolności poznawczych, przez zdrowie psychiczne, sprawność fizyczną, aż po ogólną jakość życia. 

Choroby sercowo-naczyniowe (CV) stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce. Jednym z najważniejszych sposobów leczenia pacjentów z przewlekłymi zespołami wieńcowymi jest długoterminowe stosowanie przez nich kwasu acetylosalicylowego (ASA). Mechanizm działania tego leku polega na nieodwracalnym hamowaniu centrum katalitycznego cyklooksygenazy (COX) typu 1, a w mniejszym stopniu COX-2. Dzięki hamowaniu COX-1 w płytkach krwi nie powstaje tromboksan i zmniejsza się ich agregacja. W prewencji wtórnej schorzeń CV zalecane jest przewlekłe stosowanie ASA w niewielkiej dawce, 75–100 mg/dobę. Jednoczesne stosowanie inhibitora pompy protonowej zaleca się u pacjentów przyjmujących lek przeciwpłytkowy z wysokim ryzykiem krwawienia. W części przypadków ASA jest podawany łącznie z innym lekiem przeciwpłytkowym – inhibitorem P2Y12. Taka terapia jest wykorzystywana najczęściej przez rok u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym lub przez 1/2 roku po planowym wykonaniu zabiegu stentowania naczyń wieńcowych.

Żurawina amerykańska (Vaccinium makrocarpon) i europejska (Vaccinium oxycoccus) są bogatym źródłem bioaktywnych związków, które powinna zawierać zdrowa dieta. Żurawina jest bogata w polifenole, takie jak kwasy fenolowe, antocyjany i flawonoidy o właściwościach przeciwutleniających. Jest jednym z niewielu owoców bogatych w proantocyjanidyny (PAC), z wiązaniami typu A. W artykule przedstawiono informacje na temat składu chemicznego żurawiny i jej korzystnego wpływu na zdrowie człowieka, w szczególności jej wpływu na infekcje dróg moczowych. Z całą pewnością jagody żurawiny powinny stanowić integralną część profilaktyki i zdrowego odżywiania się oraz być wykorzystane przy opracowywaniu nowej żywności funkcjonalnej i suplementów diety.

Bóle głowy należą do najczęstszych chorób układu nerwowego. Na świecie zaburzenia o charakterze bólów głowy dotyczą blisko 40% populacji. Ich występowanie wpływa na codzienne funkcjonowanie pacjentów. Ból głowy może mieć różne przyczyny, a ich leczenie obejmuje zastosowanie różnych substancji czynnych, m.in aspiryny, paracetamolu i kofeiny. Związki te mogą być stosowane jako preparaty proste lub zawierające połączenie tych składników. Są skuteczne w przypadku epizodycznych bólów głowy, w tym migreny i napięciowych bólów głowy.

Diklofenak nadal jest jednym z najczęściej stosowanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych na polskim rynku. Ostatnie doniesienia skupiają się przede wszystkim na możliwości kojarzenia diklofenaku z witaminami z grupy B. Postulowany w przeszłości wpływ witamin z grupy B na pracę ośrodkowego układu nerwowego, w tym na powstawanie, transmisję i odczuwanie bólu, nadal jest przedmiotem wielu badań. Ich wyniki są obiecujące. Najistotniejszym ograniczeniem zastosowania wszystkich NLPZ jest ich potencjalna toksyczność sercowo-naczyniowa oraz zdarzenia ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego. Okazuje się, ze preparaty łączone wykazują zdecydowanie większą skuteczność w leczeniu bólu niż jakikolwiek lek stosowany w monoterapii. Celem nadrzędnym jest szybkie i trwałe łagodzenie dolegliwości bólowych zarówno o charakterze receptorowym, jak i neuropatycznym, przy możliwie najniższym ryzyku działań niepożądanych. Przewaga diklofenaku nad pozostałymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi wynika z wielopostaciowej dostępności leku, dobrej ceny oraz braku interakcji z lekami z pozostałych pięter drabiny analgetycznej. Wprowadzenie preparatów łączonych pozwoliło zredukować dawki diklofenaku do submaksymalnych, co istotnie przełożyło się na spadek częstości zdarzeń niepożądanych typowych dla NLPZ.

Przeziębienie jest uważane na ogół za niegroźną chorobę zakaźną górnych dróg oddechowych, z przeważnie łagodnymi objawami. Jedną z dolegliwości są podrażnienia i bóle gardła. Preparaty roślinne mogą być stosowane jako terapia lub jako uzupełniające samoleczenie. Wiele roślin wykorzystuje się od wieków w medycynie tradycyjnej jako leki łagodzące objawy infekcji górnych dróg oddechowych, np. kaszel i ból gardła, gorączkę czy zatkany nos. Preparaty roślinne mogą być podawane w postaci herbatek, ekstraktów do picia, do płukania lub stosowane w inhalacji. W artykule przedstawiono przykłady leków roślinnych pomocnych w leczeniu chorób przeziębieniowych, szczególnie łagodzących bóle gardła, takich jak koszyczek rumianku, ziele tymianku, kwiat lipy, korzeń lukrecji, występujące w nich olejki eteryczne, a także produkty pszczele.

Ludzki metapneumowirus – HMPV jest obecny na całym świecie, występuje sezonowo, podobnie jak inne wirusy powodujące objawy grypopodobne, które mogą występować jednocześnie w sezonie infekcyjnym. Wzorzec sezonowości został zakłócony przez ograniczenia związane z pandemią COVID-19. Aktualnie nie ma dowodów na nietypowy wzrost zakażeń HMPV wśród dzieci w Polsce i w Unii Europejskiej, wykraczający poza typowe oczekiwania sezonowe. Nie ma również szczepionki zapobiegającej HMPV ani konkretnej terapii przeciwwirusowej do leczenia infekcji HMPV. Leczenie jest wspomagające, ponieważ infekcja w większości przypadków ustępuje samoistnie.

W opublikowanym 12 marca projekcie kwietniowej listy refundacyjnej znajduje się nowy program lekowy dla osób z dziedziczną amyloidozą transtyretynową. To ultrarzadka choroba uwarunkowana genetycznie, u której podłoża leży nieprawidłowe wytwarzanie w organizmie białka o nazwie transtyretyna. TW jego ramach pacjenci będą mogli otrzymywać innowacyjny lek, której celem jest przede wszystkim zahamowanie postępu polineuropatii, czyli uszkodzenia nerwów. Polineuropatia powoduje postępujące trudności w poruszaniu się, bóle, zaburzenia czucia, powoduje trudności w codziennym funkcjonowaniu oraz ogranicza niezależność pacjentów, którzy wraz postępem choroby, wymagają coraz większej pomocy ze strony opiekunów. Nowoczesne leczenie jest jednak w stanie zatrzymać ten proces.

Wutrisiran jest cząsteczką, która wycisza nieprawidłowy gen odpowiedzialny za produkcję w organizmie transtyretyny. W ten sposób hamuje syntezę tego białka, a więc uderza w mechanizm rozwoju choroby. 

– Leki wyciszające zmutowany gen, zarejestrowane do leczenia polineuropatii u pacjentów z dziedziczną amyloidozą transtyretynową, są już standardem w krajach UE, w Polsce dotychczas były dostępne jedynie w ramach procedury RDTL (ratunkowego dostępu do terapii lekowych). Jako klinicyści bardzo cieszymy się z objęcia leku z tej klasy refundacją. To da nam możliwość wyboru takiej terapii, o takim mechanizmie działania, który będzie najlepiej dopasowany do konkretnego pacjenta i do jego objawów. Bardzo ważne jest to, żeby skuteczne leczenie polineuropatii rozpoczynać jak najwcześniej, na pewno na etapie, gdy pacjent samodzielnie chodzi, bo jeśli dojdzie do uszkodzeń nerwów obwodowych, to te uszkodzenia są już nieodwracalne. Leczenie hamuje postęp choroby, ale nie jest w stanie cofnąć objawów, które już się u pacjenta pojawiły – wyjaśnia dr n. med. Marta Lipowska z Kliniki Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – Ośrodka Eksperckiego Chorób Rzadkich Nerwowo-Mięśniowych Europejskiej Sieci Referencyjnej ERN EURO NMD.

1 kwietnia 2025 r. zacznie obowiązywać nowa lista leków refundowanych. Na liście znajdzie się 29 nowych terapii: 10 terapii onkologicznych, w tym 3 w chorobach rzadkich, 19 terapii nieonkologicznych, z czego 4 w chorobach rzadkich.

– Kwietniowa lista leków refundowanych to nowe leki dla seniorów i kobiet w ciąży, zmiany w programach lekowych, zmiany w refundacji leków dostępnych w aptekach oraz kolejne leki o ugruntowanej skuteczności dla osób z chorobami kardiologicznymi – powiedział wiceminister zdrowia Marek Kos.

Profilaktyka RSV i półpaśca
Refundacją zostaną objęte także dwie szczepionki: przeciw RSV oraz półpaścowi. Szczepionka przeciw RSV będzie bezpłatna dla kobiet w ciąży i pacjentów po 65. r.ż. Kolejna szczepionka to profilaktyka półpaśca u pacjentów 18+, którzy mają zwiększone ryzyko zachorowania. Dla osób 65+ szczepionka przeciwko wirusom wywołującym półpaśca będzie również bezpłatna.

Jednym z kluczowych elementów skutecznej terapii nerkozastępczej jest odpowiedni dostęp naczyniowy, często nazywany „linią życia” u pacjentów poddawanych hemodializie. Dostęp naczyniowy to niezbędny element hemodializy, umożliwiający skuteczne oczyszczanie krwi. Najlepszym rozwiązaniem jest przetoka tętniczo-żylna (AVF) powstająca z własnych naczyń pacjenta. Jeśli nie jest to możliwe, stosuje się protezy naczyniowe (AVG) lub cewniki permanentne, które zapewniają alternatywne rozwiązania, ale wymagają szczególnej pielęgnacji.  Metoda endoAVF jest obecnie najczęściej stosowana w USA. Od 2018 r. wykonano tam około 6000 zabiegów. Dla porównania –  w Polsce z tej metody skorzystało ponad 30 pacjentów, co jest porównywalne z liczbą pacjentów w Czechach przy 10 mln populacji. Według danych NFZ w 2018 r. założono w Polsce 4926 cewników permanentnych, a jedynie 4% pacjentów miało możliwość dostępu do dializy otrzewnowej.

Od kilku lat wzrosta liczby zachorowań na krztuśca. W 2024 r., od 1 stycznia do 15 września, na podstawie danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny zgłoszono 14 584 przypadki zachorowań. K rztusiec, znany również jako "kaszel 100-dniowy", to choroba wywołana przez bakterię Bordetella pertussis. Charakteryzuje się intensywnym, przerywanym kaszlem, który trwa kilka tygodni, a nawet miesięcy. Kaszel ten może prowadzić do wymiotów, zmęczenia, a nawet trudności w oddychaniu. Wzrost liczby zachorowań na krztuśca może mieć kilka przyczyn.

 – Jedną z nich jest niezrealizowany program szczepień w dzieciństwie, który nie zapewnił odpowiedniego poziomu odporności wśród dzieci. Drugą istotną przyczyną jest zmniejszona ochrona dorosłych, wynikająca z upływu czasu od ostatniego szczepienia przypominającego w 14. roku życia. Warto pamiętać, że szczepienie przeciwko krztuścowi powinno być powtarzane co 10 lat. Niestety, ponieważ są to szczepienia zalecane i odpłatne, nie cieszą się one dużą popularnością, a to prowadzi do obniżenia skuteczności ochrony populacji – wyjaśnia lek. Marta Moskal, Centrum Medyczne Scanmed, American Heart of Poland.

4 marca przypada Światowy Dzień Otyłości. To problem zdrowotny ponad 800 mln osób dorosłych na świecie. Według WHO z powodu chorób związanych z nadwagą i otyłością umiera rocznie ponad 2,5 mln osób. Otyłość zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych o 60%, a osoby z nadwagą są bardziej narażone na zawał serca i udar. Dieta obfita w wysoko przetworzoną żywność, bogatą w tłuszcze nasycone i cukry proste, nieregularne nawyki żywieniowe oraz brak aktywności fizycznej odgrywają istotną rolę w rozwoju otyłości. Zaledwie 10% przypadków otyłości to tzw. otyłość wtórna, wynikająca z zaburzeń hormonalnych czy stosowania niektórych leków. Reszta przypadków, nazywana otyłością prostą, wynika z nadmiernego spożycia kalorii, które organizm nie jest w stanie wykorzystać i gromadzi w postaci tkanki tłuszczowej.

– Otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim poważne zagrożenie dla zdrowia. Nadmiar tkanki tłuszczowej zwiększa ryzyko rozwoju wielu groźnych chorób, takich jak nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, dna moczanowa, zespół bezdechu sennego, choroba zwyrodnieniowa stawów, a nawet choroba nowotworowa – wymienia lek. Urszula Płazak, specjalista chorób wewnętrznych ze Szpitala św. Elżbiety w Katowicach, American Heart of Poland.

Dzień Chorób Rzadkich obchodzony jest corocznie, aby zwrócić uwagę na wyzwania, z jakimi mierzą się pacjenci i ich rodziny. W Polsce z chorobami rzadkimi zmaga się ponad 2 mln osób, a ich droga do diagnozy i leczenia bywa wyjątkowo trudna. Stowarzyszenie Chorych na ASMD i Ich Rodzin przypomina o projekcie „Poszerzenie panelu przesiewowego dla noworodków w Polsce” i apeluje o dodanie do badań przesiewowych noworodków chorób lizosomalnych, w tym ASMD (niedoboru kwaśnej sfingomielinazy) – rzadkiej, ale ciężkiej i postępującej choroby genetycznej. Pierwsze objawy mogą pojawić się już w okresie niemowlęcym lub dziecięcym, ale często są niespecyficzne i nie wzbudzają podejrzeń lekarzy. Choroba może początkowo przypominać inne schorzenia, takie jak choroba Gauchera czy mukowiscydoza, dlatego pacjenci przechodzą przez długą i wyczerpującą diagnostykę, a w tym czasie nieleczona choroba prowadzi do nieodwracalnych zmian w organizmie.

Jednym z narzędzi umożliwiających wykrycie ASMD i innych chorób lizosomalnych jest test suchej kropli krwi (DBS). To szybkie i małoinwazyjne badanie, polega na nakłuciu opuszka palca pacjenta lub pięty niemowlaka i naniesieniu krwi na nośnik w postaci specjalnej bibuły. Pobranie materiału biologicznego w tak komfortowy sposób umożliwia przeprowadzenie testu analizy aktywności enzymów chorób, tj. ASMD A/B, Pompego, Fabryego, Gauchera, Krabbego, MPS 1, MPS 2.