Polski Powszechny Program Szczepień przeciw HPV jest najmłodszym programem w krajach UE, który rozwija się w najszybszym tempie, ale dane dotyczące wyszczepialności wciąż wymagają poprawy. Zaledwie 17% uprawnionych dzieci z roczników 2010-2015 skorzystało dotąd z tej możliwości. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych zgodnie apelują o przyspieszenie działań: potrzebna jest narodowa strategia eliminacji chorób HPV-zależnych, obejmująca kompleksowe podejście – od edukacji, przez szczepienia, po skuteczną diagnostykę. W ostatnich latach w  Polsce co roku diagnozę raka szyjki macicy słyszy ponad 3,3 tys. kobiet, a ponad  połowa z nich umiera. Polska odnotowuje też jeden z najniższych pięcioletnich wskaźników przeżycia w porównaniu do średniej europejskiej, co wskazuje na potrzebę intensyfikacji działań prewencyjnych.

HPV to najczęstsza infekcja przenoszona drogą płciową – odpowiada m.in. za raka szyjki macicy, pochwy, sromu, odbytu oraz nowotwory głowy i szyi. Koszt leczenia jednej pacjentki to średnio 28 tys. zł, a roczne obciążenie dla systemu ochrony zdrowia sięga ponad 90 mln zł. Tymczasem koszt realizacji programu profilaktycznego to jedynie 20 mln zł rocznie.

W krajach, które wdrożyły spójne strategie eliminacji HPV – jak Australia, Szwecja czy Wielka Brytania, gdzie zachorowalność zmierza do poziomu 4 przypadków na 100 tys. kobiet rocznie, a w takim przypadku będzie się już kwalifikował jako nowotwór rzadki. Sukces tych krajów opiera się na trzech filarach: wczesnym wprowadzeniu programów szczepień przeciw HPV dla szerokich grup wiekowych, wysokiego poziomu zaszczepienia (80-90% populacji) oraz skutecznych programach badań przesiewowych.

Skuteczny plan eliminacji HPV

Eksperci podkreślają – skuteczny plan eliminacji HPV powinien opierać się na poniższych filarach:

1. Powszechne bezpłatne szczepienia dzieci i młodzieży w POZ i szkołach.
2. Rozszerzenie programu bezpłatnych szczepień o kolejne grupy wiekowe oraz wprowadzenie szczepień wychwytujących dla młodzieży 16–18 lat oraz dla dorosłych (w tym par planujących potomstwo, osób po nowotworach HPV-pochodnych, osób z grup marginalizowanych).
3. Rozszerzony dostęp do badań przesiewowych, szczególnie w mniejszych miejscowościach. Eksperci podkreślają również potrzebę wdrożenia skutecznego systemu przypominania o terminach badań, co pozwoli na regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjentów i poprawę profilaktyki zdrowotnej.
4. Kompleksowa edukacja społeczna i promocja zdrowia, w tym nowy przedmiot szkolny „edukacja zdrowotna” (od września 2025 r.).
5. Nowoczesny i kompleksowy monitoring szczepień oraz efektów profilaktyki poprzez publiczny dashboard.

Bez szerokiego, skoordynowanego planu nie uda się zbliżyć do celów WHO na 2030 r. czyli:

• 90% dziewcząt zaszczepionych do 15. r.ż.;
• 70% kobiet w wieku 35 lat poddanych badaniom przesiewowym;
• 90% pacjentek z wykrytym rakiem objętych leczeniem.

– Wdrażając strategię eliminacji HPV, Polska może nie tylko ratować ludzkie życie, ale też zaoszczędzić setki milionów złotych rocznie. Potrzeba jedynie odwagi, konsekwencji i inwestycji w zdrowie publiczne – zwłaszcza że potencjalne zyski są nie tylko ekonomiczne, ale i społeczne. Choć Polska rozpoczęła szczepienia dopiero w 2023 r., możemy nadrobić zaległości. Kraje, które osiągają dziś skuteczność powyżej 80% wyszczepialności, zaczynały od tego samego punktu. Różnica polega na tym, że tam powstał plan, a za nim konsekwentne działania – podsumowuje prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, ekspert Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.