Co 40 minut w Polsce, a co 27 sekund na świecie ktoś słyszy, że choruje na nowotwór krwi. Światowy Dzień Walki z Nowotworami Krwi (World Blood Cancer Day) ma zwiększać świadomość na temat nowotworów krwi. Do nowotworów układu krwiotwórczego należą: białaczka szpikowa, przewlekła białaczka szpikowa, nowotwory Ph ujemne (mielofibroza, nadpłytkowość samoistna, czerwienica prawdziwa i zespoły mielodysplastyczne). Z kolei nowotwory układu chłonnego to: ostra białaczka limfoblastyczna, przewlekła białaczka limfocytowa, chłoniaki nieHodgkina, chłoniak Hodgkina, szpiczak plazmocytowy. Takie nowotwory krwi, jak białaczki i chłoniaki charakteryzują się różnym przebiegiem, zależnym od typu i stadium choroby. Niektóre podtypy nowotworów krwi mogą mieć łagodny przebieg, a inne postępować, prowadząc do ciężkich objawów i trudności w leczeniu. Obecnie większość z nich można jednak skutecznie leczyć.

Hematoonkologia jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się dziedzin w medycynie. Polska ma dostęp do nowoczesnych terapii na europejskim poziomie, ale nadal nie wszystkie terapie są refundowane. Z pewnością wyzwaniem jest edukowanie chorych o dostępnych opcjach terapeutycznych.Terapie podawane podskórnie pozwalają znacząco skrócić czas podania, a tym samym wizyty w szpitalu. Coraz więcej terapii może być również podawanych ambulatoryjnie, nawet poza specjalistycznym ośrodkiem hematologicznym, znacznie bliżej miejsca zamieszkania pacjenta. Taki sposób podania leku może przynieść wymierne korzyści również całemu systemowi ochrony zdrowia, zmniejszając kolejki do lekarzy specjalistów. Wymienione zalety mogą realnie zadziałać jedynie w przypadku większej dostępności innowacyjnych terapii w refundacji.

Za mało hematologów

W Polsce rocznie diagnozuje się około 9 tys. nowych przypadków nowotworów krwi u dorosłych i dzieci, co stanowi około 5,5% wszystkich nowotworów złośliwych. Choroby układu krwiotwórczego to choroby właściwie każdej grupy wiekowej. W diagnostyce nowotworów krwi istotne jest regularne wykonywanie morfologii krwi, ponieważ większość chorób hematologicznych powoduje zmiany w liczebności składników krwi, które można wykryć dzięki tym badaniom. W przypadku diagnostyki chłoniaków oprócz badania morfologii krwi istotne są również badania histopatologiczne oraz obrazowe, szczególną uwagę pacjenta powinny zwrócić powiększone niebolesne węzły chłonne.W przypadku przewlekłej białaczki limfocytowej (ang. CLL, chronic lymphocytic leukemia) tponad 30% pacjentów w chwili rozpoznania nie ma żadnych objawów.

Przebieg PBL jest bardzo indywidualny – u niektórych pacjentów choroba postępuje latami bez konieczności leczenia. Leczenie rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy pojawiają się pierwsze objawy lub badania krwi pokazują, że choroba zaczyna się szybciej rozwijać. 

– Wymaga to z pewnością edukacji. Chorzy na PBL to grupa pacjentów, która często dowiadując się, że mają nowotwór, słyszą jednocześnie, że nie muszą być leczeni. I są zdziwieni. Część z nich cieszy się, że nie musi podejmować leczenia, ale spora grupa jest tym przerażona. Jak to? Mam nowotwór i nie muszę nic z tym robić? Pacjent musi dość szybko oswoić się z wieloma informacjami na temat swojej choroby i zrozumieć, dlaczego postępowanie wygląda właśnie tak. To może być wyzwaniem zarówno dla niego, jego rodziny, jak i dla lekarza. Dlatego też staramy się codziennie, jako Fundacja, edukować pacjentów, żeby prościej było im to zrozumieć i rozpoznanie i leczenie – powiedziała Alicja Prochoń, dyrektor Fundacji Pokonaj Chłoniaka.

Również chłoniak grudkowy (ang. follicular lymphoma) może rozwijać się latami i nie dawać żadnych objawów. Rocznie w Polsce około 500 osób otrzymuje diagnozę: chłoniak grudkowy. Ale tutaj również dzięki zastosowaniu opcji leczenia pacjenci mogą żyć wiele lat. 

Kluczowym problemem hematoonkologii jest dostępność do lekarzy specjalistów. Według danych na koniec listopada 2023 r. mamy w Polsce 593 specjalistów hematologów, co daje wskaźnik 1,57 hematologa na 100 tys. osób. Liczba ta powinna wynosić ok. 2,5. Obłożenie łóżek hematologicznych przekracza w naszym kraju 100%. Ich niedobór pozostaje na poziomie 20–25%. Kilka lat temu hematologia została wpisane na listę specjalizacji deficytowych. Ale nadal młodzi lekarze niechętnie decydują się na specjalizację z hematologii. A to oznacza, że za kilka lat nie będzie miał kto leczyć pacjentów z chorobami krwi. 

Środowisko hematologów, próbując rozwiązać problem niedoborów kadrowych, przygotowało projekt pilotażu Krajowej Sieci Hematologicznej (KSH).  Opiera się on na trzech głównych elementach: referencyjności ośrodków hematologicznych i ich wzajemnej współpracy, zapewnieniu koordynowanej i kompleksowej opieki dla pacjentów hematologicznych we wszystkich objętych pilotażem ośrodkach oraz monitorowaniu jakości procesu diagnostyczno-terapeutycznego i jakości funkcjonowania nowego modelu organizacyjnego. Projekt zakłada wprowadzenie trzech poziomów referencyjności ośrodków hematologicznych: wysokospecjalistycznego, specjalistycznego i podstawowego. Zakłada również opracowanie standardów diagnostyczno-terapeutycznych oraz kompleksowość i koordynację leczenia. Hematolodzy czekają na dalsze procedowanie projektu w Ministerstwie Zdrowia.