Od kilku lat wzrosta liczby zachorowań na krztuśca. W 2024 r., od 1 stycznia do 15 września, na podstawie danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny zgłoszono 14 584 przypadki zachorowań. K rztusiec, znany również jako "kaszel 100-dniowy", to choroba wywołana przez bakterię Bordetella pertussis. Charakteryzuje się intensywnym, przerywanym kaszlem, który trwa kilka tygodni, a nawet miesięcy. Kaszel ten może prowadzić do wymiotów, zmęczenia, a nawet trudności w oddychaniu. Wzrost liczby zachorowań na krztuśca może mieć kilka przyczyn.

 – Jedną z nich jest niezrealizowany program szczepień w dzieciństwie, który nie zapewnił odpowiedniego poziomu odporności wśród dzieci. Drugą istotną przyczyną jest zmniejszona ochrona dorosłych, wynikająca z upływu czasu od ostatniego szczepienia przypominającego w 14. roku życia. Warto pamiętać, że szczepienie przeciwko krztuścowi powinno być powtarzane co 10 lat. Niestety, ponieważ są to szczepienia zalecane i odpłatne, nie cieszą się one dużą popularnością, a to prowadzi do obniżenia skuteczności ochrony populacji – wyjaśnia lek. Marta Moskal, Centrum Medyczne Scanmed, American Heart of Poland.

Krztusiec jest chorobą zakaźną, która przenosi się drogą kropelkową. Jeśli w otoczeniu występują osoby z objawami kaszlu, najlepiej unikać kontaktu z nimi. Bardzo ważna jest higiena  – regularne mycie rąk, szczególnie po kaszlu lub kichaniu, a także unikanie dotykania twarzy, zwłaszcza ust, nosa i oczu (przez te miejsca bakterie mogą wniknąć do organizmu).

Objawy rozwijają się w trzech etapach. W I etapie – kataralnym (trwającym 1-2 tygodnie) objawy są podobne do przeziębienia, co utrudnia wczesną diagnozę. Pacjenci skarżą się na katar, łagodny kaszel, ból gardła, niską gorączkę i ogólne osłabienie. W II etapie – napadowym (trwającym 3-6 tygodni) pojawiają się napady kaszlu, które kończą się głośnym „krztuścem” (szczekającym dźwiękiem przy wdechu). Napady mogą trwać kilka minut i towarzyszą im trudności w oddychaniu, wymioty oraz bezdech, szczególnie u niemowląt. III etap – rekonwalescencji (trwający 1-2 miesiące) to okres, w którym pacjent stopniowo wraca do zdrowia, choć kaszel może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni, a jego napady stają się mniej intensywne – opisuje dr Marta Moskal.

W celu potwierdzenia zakażenia krztuścem wykonuje się odpowiednie testy laboratoryjne: PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), która polega na pobraniu próbki wymazu z nosa lub gardła, oraz badania przeciwciał. W przypadku infekcji wykonuje się testy na obecność przeciwciał IgM (dodatnie wskazują na świeże zakażenie), IgA (pojawiają się jako pierwsze w najwcześniejszej fazie choroby) oraz IgG (mogą świadczyć o przebytej infekcji lub obecności bakterii w organizmie). Krztusiec najczęściej leczy się antybiotykotykami, co powoduje zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się choroby. Istotne jest, aby leczenie rozpocząć jak najszybciej, najlepiej przed wystąpieniem napadów kaszlu.

Krztusiec może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u dzieci poniżej 1. r.ż., seniorów oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. Do najczęstszych powikłań należą: pneumonia (zapalenie płuc) –  może wystąpić w wyniku wtórnych zakażeń bakteryjnych i prowadzić do niewydolności oddechowej, zwłaszcza u niemowląt; Zaburzenia oddechowe – w tym bezdech, zwłaszcza u niemowląt, który może prowadzić do niedotlenienia organizmu; uszkodzenie mózgu – rzadkie, ale może wystąpić w wyniku braku tlenu (hipoksji) podczas napadów kaszlu; złamania żeber – spowodowane intensywnymi napadami kaszlu; wymioty – mogą prowadzić do odwodnienia, szczególnie u małych dzieci; przepuklina pachwinowa – u niemowląt i małych dzieci może wystąpić w wyniku dużych napadów kaszlu, które wywołują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.