Rak szyjki macicy jest w Polsce często diagnozowany w zaawansowanym stadium. Może się zmienić tylko wówczas, gdy więcej kobiet będzie korzystało z bezpłatnych badań przesiewowych oraz społeczeństwo będzie zaszczepione przeciw wirusowi HPV. Prawie ¾ chorych w Polsce ciągle umiera z powodu raka szyjki macicy. To ponad 1500 osób rocznie.

Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy:

• infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (HR HPV), 
• wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
• duża liczba porodów,
• palenie papierosów,
• stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
• partnerzy seksualnie niemonogamiczni – w przypadku infekcji HPV ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie.

Przed zakażeniem HPV może uchronić szczepionka. Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli zostanie przeprowadzone przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi przede wszystkim drogą kontaktów seksualnych. Dlatego zalecane jest szczepienie zarówno dziewczynek, jak  i chłopców przed rozpoczęciem współżycia. Jednak zalecane jest także osobom starszym, które współżycie już podjęły. Od 1 września 2024 r. szczepienia w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV dostępne są dla dzieci i młodzieży w wieku od 9. do ukończenia 14. roku życia. 

17  stycznia do konsultacji społecznych został złożony projekt programu "Profilaktyka raka szyjki macicy" przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia, który zakłada, że w ramach badań przesiewowych zostanie wykonany test HPV oraz cytologia na podłożu płynnym. Badanie będzie wykonywane u kobiet w wieku 25–64 lat. W przypadku ujemnego wyniku testu HPV HR – badanie będzie zalecane co 5 lat. W przypadku wyniku dodatniego będzie wykonywana cytologia na podłożu płynnym (LBC). Jeśli cytologia wykryje zmiany na szyjce macicy, pacjentka zostanie skierowana na dodatkowe badania w ramach pogłębionej diagnostyki. Obecnie podstawowym świadczeniem finansowanym przez NFZ w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy jest cytologia klasyczna. Kobiety w wieku od 25. do 64. roku życia mogą wykonać ją bezpłatnie raz na trzy lata, a kobiety obciążone czynnikami ryzyka – raz w roku. 

Skuteczne leczenie

Początek roku przyniósł dobre informacje dla pacjentek ze stwierdzonym nawrotem choroby. Od 1 stycznia 2025 r. pacjentki z zaawansowanym i nawrotowym rakiem szyjki macicy mają  dostęp do kolejnego leku stosowanego w immunoterapii – cemiplimabu w 2 i 3 linii leczenia, o ile wcześniej immunoterapii nie otrzymały.

– Zaawansowany rak szyjki macicy jest chorobą trudno leczącą się, a nawrotowy staje się chorobą przewlekłą, nieuleczalną. Od zeszłego roku pacjentki w Polsce mają dostęp do immunoterapii  refundowanej przez NFZ, a od niedawna również w 2 i 3 linii leczenia, o ile wcześniej takiego leczenia nie otrzymały. Leczenie drugiego i kolejnego rzutu w zaawansowanym i przerzutowym raku szyjki macicy jest trudne i dobrze, że mamy dostępne leki skuteczniejsze i lepiej tolerowane niż standardowa chemioterapia. To szansa na dłuższe życie dla większej liczby chorych – mówi dr n. med. Beata Paulina Maćkowiak-Matejczyk, koordynator Oddziału Onkologii Ginekologicznej Białostockiego Centrum Onkologii.