Według „Raportu Otwarcia” Narodowej Strategii Onkologicznej w ostatnich latach nastąpił istotny wzrost zachorowań na czerniaka. Może mieć na to wpływ m.in. pandemia COVID-19, podczas której mniej pacjentów zgłaszało się na kontrolę znamion, co wpłynęło na statystyczną kumulację zachorowań w ostatnim czasie. Promieniowanie UV jest groźne nie tylko na gorącej plaży, ale przede wszystkim podczas wykonywania codziennych czynności i obowiązków. Dlatego też celem XIII Tydzień Świadomości Czerniaka jest zwrócenie uwagi na konieczność ochrony skóry przed promieniowaniem UV, szczególnie podczas codziennego wykonywania pracy na zewnątrz oraz w drodze do niej. Stąd też hasło: „Chroń skórę zawodowo!".

Profilaktyka czerniaka jest jedną z najprostszych wśród nowotworów, ponieważ czynniki ryzyka zachorowania na ten złośliwy nowotwór skóry są doskonale znane. Poza tymi, na które nie mamy wpływu, jak np. niski fototyp skóry (jasna karnacja, rude lub blond włosy, liczne piegi), istnieje także grupa czynników modyfikowalnych, o których wystąpieniu sami decydujemy. Są to: oparzenia słoneczne, nadmierna ekspozycja słoneczna czy korzystanie z solarium.

Zawodowa grupa ryzyka 

– Ochrona skóry przed nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV oraz regularna samokontrola zmian barwnikowych to podstawy w profilaktyce czerniaka. Warto także raz w roku udać się na kontrolę znamion do dermatologa lub chirurga onkologa, co zdecydowanie zwiększy szanse na wczesne rozpoznanie tego nowotworu. Szczególnie jest to wskazane dla osób znajdujących się w grupie ryzyka. Bardzo ważne jest, aby osoby o niskim fototypie skóry, ale też te o dużej liczbie znamion pamiętały o podstawowych zasadach profilaktyki. Przypominam, że o wysokim zakresie ochrony przeciwsłonecznej SPF mówimy powyżej 30 – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Grażyna Kamińska-Winciorek, kierownik Zespołu ds. Raka i Czerniaka Skóry w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym, Oddział w Gliwicach, Przewodnicząca Sekcji Dermoskopii i Innych Technik Obrazowania Skóry Polskiego Towarzystwa Dermatologii. – W przypadku osób pracujących na zewnątrz, ale nie tylko, dodatkową barierę dla promieniowania UV może stanowić odzież ochronna. I tutaj warto pamiętać, że bardzo dobry zakres ochrony przeciwsłonecznej SPF to 25+. 

Rak skóry, spowodowany ekspozycją na promieniowanie UV, nie jest klasyfikowany w polskim prawie jako choroba zawodowa. Z tego powodu osoby wykonujące swoją pracę na zewnątrz nie są objęte obowiązkową opieką profilaktyczną. Nie mają też prawa do odpowiednich ubrań ochronnych. W przeciwieństwie do Australii czy Nowej Zelandii, gdzie pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia środowiska wolnego od zagrożeń, w tym promieniowania UV, w Polsce za takie uznaje się tylko promieniowanie jonizujące.

– O zmianach w prawie, dzięki którym raki skóry spowodowane ekspozycją na promieniowanie UV stałyby się chorobami zawodowymi, mówi się już od kilku lat. Takie podejście pozwoliłoby objąć odpowiednią opieką osoby, które prywatnie nie mogą lub nie widzą potrzeby kontroli znamion u specjalisty. I nie chodzi tu tylko o rolników, ale wszystkie osoby wykonujące swoją pracę na zewnątrz – mówi prof. Grażyna Kamińska-Winciorek. – Profilaktyka czerniaka jest naprawdę najprostszym sposobem na uchronienie się przed tym nowotworem.

Pomimo braku odpowiednich zapisów w prawie, wielu pracodawców samodzielnie, widząc długoterminowe korzyści, promuje profilaktykę antynowotworową w swojej organizacji, a co za tym idzie zdrowy styl życia. 

– (...) Pracodawcy także widząc potrzebę profilaktyki zdrowotnej, organizują badania profilaktyczne bezpośrednio w miejscu pracy. To sprawia, że mimo braków w prawie, pracodawcy coraz częściej stają się aktywnymi członkami systemu promującego m.in. profilaktykę nowotworową. Wyzwaniem pozostaje jeszcze przełamanie bariery strachu pracownika przed badaniem, stąd konieczne są profilowane kampanie edukacyjne –mówi Aleksandra Sienkiewicz, Dyrektor Forum Zdrowia Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.

Lepszy dostęp do nowoczesnych terapii

Pozytywnym trendem natomiast jest zdecydowany wzrost przeżywalności chorych, co oznacza, że coraz więcej czerniaków jest diagnozowanych we wczesnym stadium. Z roku na rok poprawia się dostęp do nowoczesnych terapii.

– Obecnie w Polsce możemy skutecznie leczyć nawet zaawansowanego czerniaka. Dzięki regularnym zmianom wprowadzanym przez Ministerstwo Zdrowia do programu lekowego B.59 nasi pacjenci mają dostęp do najnowszych terapii. Najskuteczniejsze jednak będzie leczenie wczesnych etapów nowotworu. Możemy zauważyć pozytywny trend, ponieważ mimo wzrostu liczby zachorowań, pacjenci zgłaszają się do nas zdecydowanie wcześniej. Świadomość społeczeństwa zdecydowanie rośnie, co tylko potwierdza sens działań Akademii Czerniaka. Nadal jednak pozostają grupy, które należy edukować. Są to właśnie osoby wykonujące swoją pracuję na zewnątrz – tłumaczy prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Pełnomocnik Dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy Warszawa, Przewodniczący Zespołu Ministra Zdrowia ds. Narodowej Strategii Onkologicznej, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Przewodniczący Rady Agencji Badań Medycznych, Przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka. – Dlatego w ramach XIII Tygodnia Świadomości Czerniaka będziemy zachęcać pracowników, ale też i pracodawców, do zwrócenia uwagi na konieczność ochrony skóry przed promieniowaniem UV, a także na uważne oglądanie swoich znamion.

Złote Zasady Ochrony Skóry:

• Używanie kremów z odpowiednio wysokim filtrem UV.
• Noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, koszulki i nakrycia głowy.
• Unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, szczególnie w godzinach 11:00-16:00.
• Bezwzględne unikanie solarium.
• Coroczna kontrola znamion u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa, a co miesiąc regularna samoobserwacja skóry – w przypadku pojawienia się niepokojących zmian lub nowych znamion – natychmiastowy kontakt ze specjalistą.