Szczególną grupą chorych na cukrzycę są kobiety w ciąży. Choroba ma wpływ nie tylko na stan ich zdrowia, ale także na rozwijające się dziecko. W czasie ciąży w organizmie kobiety zachodzi wiele procesów, które powodują duże zmiany poziomu cukru, a tym samym związane są z wysokim ryzykiem zarówno hipo-, jak i hiperglikemii. Z pomocą przychodzi tu postęp medycyny i nowoczesne technologie monitorowania poziomu glukozy, co jest szczgólnie ważne w trudnym czasie, jakim jest epidemia COVID-19. Na ten temat wypowiadają się specjaliści.

Z cukrzycą w ciąży zmagają się nie tylko kobiety, które chorowały na cukrzycę już wcześniej. 

Definicje cukrzycy w ciąży ewoluują. Ostatnio obowiązujące jest pojęcie hiperglikemii rozpoznanej po raz pierwszy w ciąży. W grupie pacjentek, w której rozpoznajemy hiperglikemię w ciąży, są dwie podgrupy: cukrzyca w ciąży i cukrzyca ciążowa. Cukrzyca w ciąży, to przypadki pacjentek, spełniające „klasyczne” kryteria cukrzycy przedciążowej. Natomiast cukrzyca ciążowa, to przypadki pacjentek z hiperglikemią, która ma najprawdopodobniej przemijający charakter i ustąpi wraz z końcem ciąży – mówi prof. Mirosław Wielgoś, konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii.

Według badań epidemiologicznych, zaburzenia glikemii w ciąży dotyczą  1 na 7 kobiet. 10% tej liczby stanowią kobiety z cukrzycą rozpoznaną jeszcze przed zajściem w ciążę. Pozostałe ciężarne cierpią na cukrzycę wywołaną ciążą.

Pacjentki chorujące na cukrzycę przed ciążą zazwyczaj kontrolują poziomy glikemii w miarę regularnie. Z punktu widzenia przyszłej ciąży ważne jest, aby poziomy cukru w momencie zajścia w ciążę były prawidłowe, aby uchronić dziecko przed zaburzeniami rozwojowymi. Planując ciążę, warto kontrolować poziom glukozy znacznie częściej. 

Jeżeli zaburzenia pojawiają się na początku ciąży, zawsze istnieje możliwość, że istniały przed ciążą, tylko nie były zdiagnozowane. Warto pamiętać, że na ryzyko wystąpienia cukrzycy w ciąży narażone są przede wszystkim kobiety

z otyłością. U osób z nadmierną masą ciała do osiągnięcia efektu metabolicznego potrzeba jest znacznie więcej insuliny. Dodatkowo sama ciąża zwiększa zapotrzebowanie na insulinę i to nawet dwukrotnie. W efekcie w ciąży ujawnia się cukrzyca często wymagająca podawania insuliny. Oczywiście są przypadki cukrzycy ciążowej u kobiet szczupłych. Zazwyczaj jest odległą konsekwencją uszkodzenia trzustki po przebytych wybranych zakażeniach wirusowych – mówi prof. Krzysztof Czajkowski, konsultant krajowy w dziedzinie położnictwa i ginekologii. 

Zagrożeniem dla matki i jej nienarodzonego dziecka jest zarówno hiperglikemia, czyli wysoki poziom cukru we krwi, jak i hipoglikemia, zbyt niski poziom cukru we krwi. Dlatego tak ważne jest u ciężarnych regularne monitorowanie glikemii. Do pomiaru poziomu glukozy wykorzystywany jest glukometr – pacjentka musi wielokrotnie w ciągu dnia nakłuć opuszkę palca, wycisnąć odpowiednią ilość krwi na pasek, włożyć go do glukometru i odczytać wynik. Eksperci zwracają jednak uwagę, że jest to metoda, która pokazuje jedynie punktowo poziom cukru we krwi, nie dostarczając kompleksowych informacji.
Moje doświadczenie pokazuje, że nie do końca wiemy, co się dzieje pomiędzy tymi czterema zalecanymi pomiarami glikemii. To nam bardziej pokazały pacjentki z cukrzycą przedciążową, które otrzymały pompy insulinowe i czujniki do pomiaru całodobowego. I okazało się, jeśli chodzi o wyniki położnicze i powikłania u dziecka, najbardziej istotne były wahania cukru, czyli coś, czego nie jesteśmy w stanie wychwycić w punktowych, nawet kilkurazowych pomiarach – dodaje prof. Dorota Bomba-Opoń (Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM).

Postęp medycyny pomaga prowadzić ciążę w cukrzycy

Monitorowanie cukrzycy, nie tylko podczas ciąży, jest ważnym elementem postępowania terapeutycznego. W przypadku nienarodzonych jeszcze dzieci pomaga ono uniknąć szeregu późniejszych powikłań.

W przypadku nieprawidłowo prowadzonej ciąży z cukrzycą, z hiperglikemią, problem dla dziecka nie kończy się wraz z porodem. Zwykle proste problemy po urodzeniu są do opanowania, ale „piętno metaboliczne” pozostaje na całe życie. Dziecko może niekoniecznie urodzić się z cukrzycą, ale później może mieć zaburzenia rozwoju w postaci otyłości, później prawdopodobnie cukrzycę, zespół metaboliczny – mówi prof. Wielgoś.

Dlatego tak ważny jest dostęp ciężarnych z cukrzycą do nowoczesnych metod monitorowania glikemii. Obecnie istnieją dwie takie metody: scanned continuous glucose monitoring – ciągłe monitorowanie glikemii metodą skanowania oraz real time continuous glucose monitoring – ciągłe monitorowanie glikemii w czasie rzeczywistym. Obie metody oprócz wskazywania aktualnego poziomu glukozy dostarczają dodatkowych danych na temat „przeszłości” (jak kształtowała się glikemia w ostatnich godzinach) oraz „przyszłości” (jaki jest kierunek i tempo zmian glikemii w ciągu najbliższych minut). Dodatkowym, ale ważnym udogodnieniem jest to, że nowoczesne systemy do monitorowania poziomu cukru metodą skanowania wyeliminowały konieczność wielokrotnego nakłuwania opuszka palca, co sprawia, że pacjentki częściej i chętniej dokonują pomiarów.

Nowoczesne metody monitorowania glikemii, w tym skanowanie, pozwalają nam na leczenie zdalne. Dzięki różnym oprogramowaniom, m.in. aplikacji umożliwiającej dostęp do danych opiekunom i lekarzom, pacjent może nam udostępnić aktualne poziomy glikemii, wygenerować ich raporty, a my możemy zdalnie podjąć odpowiednie decyzje terapeutyczne. Pacjent nie musi do nas przyjeżdżać, co okazało się szczególnie ważne, np. w okresie pandemii, kiedy wiele kobiet zostało odciętych od możliwości konsultacji ze swoim lekarzem – zwraca także uwagę prof. Małgorzata Myśliwiec, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii GUMed. 

Dostęp dla kobiet w ciąży do nowoczesnych urządzeń

Obecnie refundacja nowoczesnych systemów monitorowania glikemii metodą skanowania obowiązuje dla dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 od 4. do 18. r.ż., chorzy stosujący pompy insulinowe mogą natomiast stosować systemy monitorowania, które współpracują z nimi do 26 r.ż. Później pacjent musi za stosowanie nowoczesnych systemów do monitorowania glikemii płacić sam.

Kobiety w ciąży, które zmagają się z cukrzycą zasługują na szczególną ochronę. Lekarze mówią, że w wielu przypadkach można byłoby nie wdrażać niełatwej przecież i zazwyczaj rodzącej obawy insulinoterapii u kobiet w ciąży, gdyby możliwe było lepsze monitorowanie glikemii za pomocą np. skanowania i dzięki temu odpowiednia kontrola  cukrzycy. Ogromnie cenne byłoby więc szersze udostępnienie, czyli refundacja, nowoczesnych rozwiązań z zakresu monitorowania choroby, bo to działanie sprzyjające  dobru i mamy i dziecka – podkreśla Anna Śliwińska, Prezes Stowarzyszenia Pacjentów Diabetologicznych.