Od początku 2020 r. do końca czerwca zarejestrowano w Polsce aż 602 przypadki krztuśca. Krztusiec, dawniej nazywany kokluszem, to ostra choroba zakaźna układu oddechowego, wywoływana przez Gram-ujemną pałeczkę Bordetella pertussis. Jest przenoszona drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem. Każdego roku na całym świecie odnotowuje się około 40 mln zachorowań, co wiąże się z około 5 mln przypadków zapaleń płuc, 360 000 zgonów oraz 50 000 przypadków powikłań neurologicznych.

Krztusiec jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt i małych dzieci, a źródłem zakażenia dzieci są głownie osoby dorosłe z ich bezpośredniego otoczenia, czyli dziadkowie, rodzice, czy też rodzeństwo. Dawniej choroba występowała znacznie częściej, a rozpoznawano ją po intensywnych napadach duszącego kaszlu, który mógł powodować nawet łamanie żeber. Dziś, dzięki szczepieniom, zachorowań jest niewiele. Choroba jednak wciąż pozostaje bardzo niebezpieczna. 

Podczas zakażenia krztuścem bakterie namnażają się w tkankach, do których wnikają po przedostaniu się do organizmu. Wzrasta wtedy stężenie toksyn (w tym m.in. toksyny krztuścowej – PT), wydzielanych przez drobnoustroje. Toksyny niszczą miejscowo nabłonek układu oddechowego, a po przedostaniu się do układu krwionośnego, wywołują szereg ogólnych objawów. Krztusiec leczy się antybiotykoterapią, jednak – ze względu na niebezpieczeństwo ciężkiego przebiegu oraz powikłań – znacznie bezpieczniej jest zapobiegać wystąpieniu choroby.

Szczepienia ochronne

Narażone na zakażenie krztuścem są osoby w każdym wieku, jednak najostrzej choroba przebiega u nieuodpornionych noworodków i niemowląt oraz małych dzieci. Okres wylęgania wynosi od 6 do 20 dni, najczęściej jest to 9 do 10 dni. Napady uciążliwego i intensywnego kaszlu mogą trwać przez długi czas i prowadzić do powikłań związanych z nadmiernym wysiłkiem mięśni, w tym m.in wymiotów, omdleń, sinicy, bezdechu, obrzęku twarzy, pękania naczyń krwi, uszkodzeń więzadła języka i powstawania przepuklin. Krztusiec może powodować także inne powikłania zagrażające życiu. Najczęstszą przyczyną zgonów wśród dzieci są zapalenia płuc, jednak choroba może wywołać także groźne dla życia niedotlenienie mózgu. 

Podstawą profilaktyki krztuśca są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienie jest obowiązkowe dla wszystkich dzieci do ukończenia 14. r.ż. Co ważne, choroba może występować nawet u osób wcześniej zaszczepionych, co ma związek z wygasaniem odporności w wyniku upływu lat po podaniu szczepionki. Z tego powodu szczepienie to zalecane jest 19-latkom, zamiast szczepionki Td oraz wszystkim osobom dorosłym którym zaleca się przyjmować dawkę przypominającą szczepionki co 10 lat. Szczególną grupą na liście zaleceń szczepień  przeciw krztuścowi są kobiety w ciąży od 27. do 36. tygodnia ciąży. Dzięki temu chroniona jest nie tylko zaszczepiona matka, ale również dochodzi do biernej ochrony noworodków i niemowląt przed krztuścem.