Nowy model organizacji opieki zdrowotnej nad pacjentem z astmą zakłada zmiany na wszystkich poziomach systemu ochrony zdrowia. Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, lidera Koalicji na rzecz Leczenia Astmy, odbyła się konferencja prasowa, podczas której organizatorzy wraz z autorami raportu pt. "Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej", przedstawili rekomendacje systemowych zmian służące poprawie jakości opieki nad pacjentami z astmą.

Główne cele nowego modelu organizacji opieki to:

– poprawa efektywności i optymalizacji leczenia oraz wzrost aktywności zawodowej pacjentów z astmą;

– zwiększenie wykrywalności astmy przez lekarzy rodzinnych oraz weryfikacja wstępnego rozpoznania choroby i ustalenie indywidualnego planu leczenia pacjenta przez lekarzy specjalistów w dziedzinie alergologii i pulmonologii;

– zmniejszenie liczby hospitalizacji pacjentów z powodu zaostrzeń astmy oraz przekształcenie oddziałów alergologii w Centra Leczenia Astmy Ciężkiej.

Wspomniany raport został opracowany przez ekspertów z Uczelni Łazarskiego i klinicystów specjalizujących się w leczeniu astmy. Obejmuje analizę klinicznych oraz organizacyjno-finansowych aspektów diagnostyki i leczenia pacjenta z astmą w Polsce. Przedstawione w raporcie rekomendacje dotyczą systemowych zmian mających na celu poprawę sytuacji osób dotkniętych tą chorobą. Dążenie do ich priorytetowego uwzględnienia w systemie ochrony zdrowia stanowi cel działań Koalicji na rzecz Leczenia Astmy.

Najważniejsze wyzwania leczenia astmy w Polsce

Celem leczenia astmy jest uzyskanie pełnej kontroli nad jej objawami. Ważne jest również zapobieganie zaostrzeniom i niedopuszczenie do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Kluczowe znaczenie dla dalszych decyzji terapeutycznych ma ocena aktualnej kontroli choroby. Problemy z właściwym rozpoznaniem astmy oraz uzyskaniem kontroli nad jej objawami to główne trudności napotykane w opiece nad chorym. W Polsce wiele osób z typowymi objawami astmy, jakimi jak kaszel, świsty, duszności, długo nie ma ustalonego rozpoznania. Mija ponad 7 lat od pierwszych objawów choroby do prawidłowej diagnozy. Z kolei niedorozpoznanie sięga nawet 70%. Autorzy ww. raportu wskazują, iż w naszym kraju nie są niespełniane światowe standardy zarządzania astmą związane z jej kontrolą, tzn. nie wszyscy alergolodzy, pulmonolodzy, lekarze rodzinni potrafią prawidłowo ocenić poziom kontroli choroby zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi. Nawet 50% z nich nie stosuje się do obowiązujących zaleceń.

Kluczowymi wytycznymi postępowania terapeutycznego z pacjentem z astmą, uznanymi przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne, są międzynarodowe standardy Światowej Inicjatywy na Rzecz Zwalczania Astmy (GINA). Najnowsze wytyczne wskazują, iż w leczeniu objawowym astmy należy ograniczać stosowanie leków wziewnych, tj. krótko działających beta-2-mimetyków (SABA). Ich nadużywanie może skutkować zaostrzeniami choroby, z kolei w przypadku stosowania 3 i więcej dawek tygodniowo zwiększa się ryzyko przyszłych ataków astmy, a w przypadku 12 i więcej opakowań rocznie – ryzyko zgonu spowodowanego astmą. Niestety pacjenci z astmą nadużywają doraźnych leków wziewnych SABA.

Znaczne nadużywanie SABA może prowadzić do zaostrzeń astmy wymagających podania dużych dawek glikokortykosteroidów doustnych (dGKS). Nawet niewielkie dawki tych leków znacząco zwiększają ryzyko poważnych działań niepożądanych, takich jak cukrzyca typu 2, zapalenie płuc, osteoporoza, choroby sercowo-naczyniowe. Zgodnie z zaleceniami GINA stosowanie dGKS powinno być ograniczone jedynie do najcięższych postaci astmy – jeśli żadne inne dostępne metody leczenia, także leki biologiczne, nie przynoszą poprawy stanu chorego. Mimo to glikokortykosteroidy doustne są powszechnie wykorzystywane w leczeniu pacjentów z astmą.

Zgodnie ze standardami GINA przypadki astmy, w której uzyskanie kontroli choroby sprawia trudności, powinny być kierowane do ośrodków specjalistycznych w celu dalszej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia biologicznego dostępnego w ramach programu lekowego. Eksperci szacują, że nawet 32 tys. pacjentów może cierpieć na ciężką postać astmy kwalifikującej się do zastosowania tej terapii. Mimo że leczenie biologiczne wykazuje skuteczność na poziomie ponad 90%, zmniejsza w szybkim czasie od wdrożenia częstość i nasilenie zaostrzeń choroby oraz poprawia czynności płuc – pacjenci mają utrudniony dostęp do tej terapii lub jej kontynuacji. W Polsce do końca 2019 r. tylko 988 chorych otrzymywało świadczenie w ramach programu lekowego. Za ten stan rzeczy odpowiada niska świadomość w zakresie astmy ciężkiej wśród pacjentów, jak i lekarzy, brak właściwej współpracy pomiędzy lekarzami diagnozującymi pacjentów a podmiotami leczniczymi oferującymi leczenie biologiczne.