Choroby metaboliczne stają się coraz większym wyzwaniem dla systemów ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Do głównych schorzeń metabolicznych zalicza się: cukrzycę typu 2, otyłość, zespół metaboliczny oraz dyslipidemie stanowiące olbrzymie wyzwanie z perspektywy zdrowia publicznego, polityki zdrowotnej i zasobów systemu ochrony zdrowia. Choroby metaboliczne z powodu liczby zgonów i powikłań oraz wzrostu zapadalności należą do priorytetów zdrowotnych w Polsce. Odpowiadają za rosnące koszty bezpośrednie medyczne oraz koszty pośrednie - wynikające z utraty produktywności.

Dzięki postępowi w badaniach klinicznych i ocenie rzeczywistych danych systemowych (Real Word Data) obserwujemy złożony mechanizm powstawania powikłań sercowo-naczyniowych w cukrzycy, czy powikłań metaboliczno-kardiologicznych w schizofrenii itp. Dlatego też należy promować całościowe spojrzenie na stan zdrowia i choroby każdego pacjenta pod kątem kompleksowej współpracy pomiędzy lekarzem i pielęgniarką POZ, między specjalistami chorób wewnętrznych, diabetologii, kardiologii, psychiatrii oraz innych specjalizacji w prowadzeniu wielopłaszczyznowej opieki nad pacjentem. Ponadto praca lekarza i pielęgniarki powinna być wsparta przez edukatorów zdrowotnych, dietetyków, psychologów oraz inne wyspecjalizowane w tym obszarze profesje. 

Optymalizacja modelu opieki nad grupą chorych z chorobami metabolicznymi według współczesnych norm powinna polegać na dostępie do leczenia zgodnego ze standardami klinicznymi oraz działaniach profilaktycznych, w tym na modyfikacji stylu życia i konsekwentnej edukacji zdrowotnej już od najmłodszych lat. Dlatego tak ważny jest,  stawiany przez ekspertów Medycznej Racji Stanu postulat  wprowadzenia do szkół „Godziny dla Zdrowia”. Jedna z tez dokumentu „Tezy dla Zdrowia” wymienia jako priorytetowe: „Propagowanie wiedzy na temat skutecznego zapobiegania chorobom cywilizacyjnym (sercowo-naczyniowym, onkologicznym, metabolicznym) i premiowanie przestrzegania zasady współodpowiedzialności każdego z nas za własne zdrowie. Fundamentem promocji zdrowia powinno być wprowadzenie do szkół przedmiotu pod nazwą „Podstawy zdrowego życia”, będącego elementem Krajowego Programu Promocji Zdrowia realizowanego we współpracy Rządu z Kościołem”.

Postulat ten nabiera szczególnej wagi po doświadczeniach ostatnich miesięcy. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 3 czerwca 2020 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół „lekcje o zdrowiu” staną się jedną z podstaw programowych lekcji wychowawczych. W rozporządzeniu wskazane zostało, że „ze względu na wyzwania cywilizacyjne dzisiejszego świata zasadne jest zwrócenie szczególnej uwagi m.in. na zagadnienia, które kształtują postawy prozdrowotne uczniów”.

Kolejna z tez Medycznej Racji Stanu uznaje za istotne „działania wspierające opodatkowanie żywności o wysokiej gęstości kalorycznej (dużo kalorii w małej objętości) i zakaz reklamy takich produktów, a także powszechne wprowadzenie zasady informowania o kaloryczności produktów i posiłków”. Eksperci popierają tzw. „podatek cukrowy” (czy opłatę prozdrowotną), która może stać się istotnym narzędziem polityki zdrowotnej. Projekt takiej regulacji spotkał się z przychylnością i aprobatą ze strony autorytetów medycznych, środowiska akademickiego i organizacji zrzeszających pacjentów. Wpływy z „podatku cukrowego” powinny być przeznaczone na nowoczesny program walki z otyłością (i chorobami z nią powiązanymi).

Uczestnikami spotkania byli m.in.: dr Adam Niedzielski – Prezes NFZ, Prof. Zbigniew Gaciong - Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii WUM, mec. Piotr Mierzejewski – Zespół ds. Zdrowia z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, prof. Jerzy Samochowiec – Prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Kierownik

Katedry i Kliniki Psychiatrii PUM w Szczecinie, dr Michał Sutkowski – Prezes Warszawskiego Oddziału KLRwP, Agnieszka Wernik - Zastępca Dyrektora Departamentu Strategii i Działań Systemowych w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, prof. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz – Prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii oraz Oddziału Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz pozostali eksperci.

1. Jest problem w obszarze zdrowia publicznego, który wymaga interwencji na poziomie krajowym. Jest nim systematycznie rosnąca liczba osób z nadwagą i otyłością i powiązany z nimi epidemiczny wzrost zachorowań na cukrzycę. Otyły jest już co czwarty dorosły Polak. Niestety, problem ten coraz częściej również dotyczy dzieci. Według Światowej Organizacji Zdrowia polskie dzieci tyją najszybciej w Europie.

Nadmierne/niekontrolowane spożywanie pokarmów wysokokalorycznych, w tym produktów o dużej zawartości  cukru jest źródłem otyłości, która znacznie zwiększa ryzyko zachorowania i powikłań związanych z cukrzycą typu 2, chorobami układu krążenia i niektórymi nowotworami, chorobami narządu ruchu. Otyłość i związane z nią konsekwencje zdrowotne mogą oznaczać dla wielu z nas skrócenie życia średnio aż o 15 lat. Niestety, prognozy nie są optymistyczne. W 2025 roku, aż o blisko 1/3 wzrośnie liczba pacjentów chorych na cukrzycę i nadciśnienie. Obecnie na cukrzycę choruje niemal 3 miliony Polaków.

2.  Otyłość nie jest problemem estetycznym, jest problemem medycznym powiązanym z rozwojem cywilizacyjnym – dlatego sama nie ustąpi. Wymaga profilaktyki oraz kompleksowego i długotrwałego leczenia farmakologicznego. Efekty będą również wielokierunkowe, nie tylko mniej ludzi z nadwagą i otyłością, ale też mniej chorób bezpośrednio powiązanych z otyłością: kardiologicznych, onkologicznych, psychicznych, związanych z narządami ruchu i wieloma innymi.

3. Optymalizacja terapii schizofrenii w kontekście redukcji powikłań kardio-metabolicznych. W optymalizacji terapii schizofrenii w Polsce należy uwzględnić umieszczenie zaburzeń psychicznych wśród Priorytetów Zdrowotnych Ministra Zdrowia w latach 2020-2023, oraz realizację celów Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022 poprzez zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi jak najlepszej opieki, która będzie zaspakajała potrzeby zdrowotne pacjentów. Z racji reformy psychiatrii w kierunku przechodzenia z opieki szpitalnej na środowiskową powinno się zapewniać dostęp do obiecujących i efektywnych kosztowo terapii. Według danych NFZ liczba pacjentów powyżej 18 r.ż. z rozpoznaniem głównym lub współistniejącym F20 (schizofrenia) to ok. 180 tys. osób. Nowoczesne technologie lekowe w leczeniu schizofrenii zmniejszają potencjał przyrostu masy ciała. Redukcja powikłań kardio-metabolicznych dzięki nowoczesnym technologiom przekłada się na zmniejszenie hospitalizacji o 60%.