Podczas Flu&Covid Meeting 2022, w odpowiedzi na pandemię, liczne zmiany systemowe oraz nowe ryzyka epidemiczne związane m.in. z wybuchem konfliktu zbrojnego na Ukrainie,  eksperci ds. chorób zakaźnych zwrócili uwagę na konieczność przyjęcia strategii porządkującej system masowych szczepień w Polsce pod hasłem Skoordynowanego Planu dla Grypy i COVID.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ogólna aktywność grypy w Europie, w sezonie 2021/2022, ponownie wzrosła. W Polsce zanotowano łącznie 2,4 mln przypadków zachorowań. Jednocześnie od czasu wybuchu pandemii COVID-19 gwałtownie zwiększyło się zainteresowanie Polaków szczepieniami przeciw grypie. Poziom wyszczepialności w populacji ogólnej, w sezonie 2021/2022, ponownie wzrósł  i obecnie wynosił ok. 7% (vs. 6% w sezonie 2020/2021).

Mimo wielu pozytywnych zmian, w dalszym ciągu istnieje potrzeba wypracowania rozwiązań, które skrócą ścieżkę pacjenta do realizacji szczepienia i podniosą poziom wyszczepialności wśród społeczeństwa.  Należy postawić na racjonalną alokację zasobów i wczesne uodpornienie osób kluczowych dla funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, Państwa oraz najbardziej zagrożonych zachorowaniem, koncentrację zasobów w celu jednoczesnego zwiększania wyszczepialności przeciw obu chorobom oraz zwiększenie wydajności wykonywania szczepień i lepsze wykorzystanie szczepionek – podkreślał prof. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej, kierownik Kliniki Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi.

Według rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w związku z rosnącą liczbą wykrytych przypadków grypy podczas pandemii COVID-19 zaleca się wszystkim krajom przygotowanie się na wspólne krążenie wirusa grypy i SARS-CoV-2. Zachęca się także poszczególne kraje do wzmocnienia zintegrowanego nadzoru w celu jednoczesnego monitorowania grypy i SARS-CoV-2 oraz zintensyfikowania kampanii szczepień przeciwko grypie, aby zapobiec ciężkim hospitalizacjom z nią związanym – mówiła podsumowując mijający sezon zachorowań na grypę prof. Joanna Chorostowska-Wynimko.

Skoordynowany Plan dla Grypy i COVID

W ramach ogłoszonego podczas Flu&COVID Meeting 2022, Skoordynowanego Planu dla Grypy i COVID, eksperci wypracowali nowe rekomendacje:

1. Uwzględnienie potrzeb immunizacyjnych grup osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i opiekę zdrowotną, grup wysokiego ryzyka powikłań zachorowania na grypę, a także uchodźców.
2. Wczesne planowanie zapotrzebowania na szczepionki na kolejny sezon oraz organizacji wykonywania szczepień. Uwzględnianie czynników związanych z wojną w Ukrainie.
3. Objęcie szczepień przeciw grypie oraz innym chorobom systemem skierowań na szczepienia (alerty sms, e-skierowanie, e-rejestracja, itd.).
4. Szeroka akcja informacyjna dot. refundacji szczepień we wszystkich grupach wiekowych oraz informacja o lokalizacjach, gdzie można je wykonać.
5. Umożliwienie wystawiania recept na szczepionki refundowane farmaceutom i pielęgniarkom.
6. Umożliwienie dokonywania zakupu szczepionek w hurtowniach farmaceutycznych prywatnym praktykom lekarskim i prywatnym praktykom pielęgniarskim.
7. Należy także tworzyć narzędzia i warunki wspierające medyków w popularyzacji szczepień.
8. Konieczne jest tworzenie nowych ścieżek immunizacji, np. w szkołach lub w ramach medycyny pracy.
9. Należy realizować spójną i konsekwentną komunikację na temat ważności i potrzeby wykonywania szczepień, które będą dostosowane do zmieniających się okoliczności.
10. Łączenie szczepień przeciw chorobom o nakładających się falach zachorowań oferuje szereg synergii i korzyści dla systemu ochrony zdrowia, które należy wykorzystać.

Podczas debaty wielokrotnie podkreślano wciąż zbyt niską świadomość pacjentów w kwestii jednoczesnej możliwości zaszczepienia się przeciwko COVID i grypie i apelowano o intensyfikację działań promocyjnych i informacyjnych dla szczepień. Zdaniem dr Bożeny Janickiej, prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia, koniecznie trzeba promować szczepienia w konglomeratach, które bardzo dobrze się sprawdzają w gabinetach lekarzy POZ. Należy połączyć COVID i grypę oraz jak najszybciej szczepić osoby przybywające do Polski.

Autorzy Skoordynowanego Planu dla Grypy i COVID zwrócili jednocześnie uwagę na konieczność wpisania szczepień w profilaktykę medycyny pracy. Zgodnie z tym szczepienia u lekarzy medycyny pracy są możliwe już dziś i istnieją dla nich odpowiednie zapisy prawne, jednak w codziennej praktyce lekarze medycyny pracy rzadko je wykonują.

Bardzo ważną kwestią jest także  uruchomienie powszechnego systemu skierowań na szczepienia również przeciw grypie. Wówczas system widzi wszystkich pacjentów i można bez przeszkód wykonywać je wszędzie, także w aptece – podkreślała mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Co dalej z finansowaniem szczepień?

Według danych Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy (OPZG) w sezonie 2021/2022 zaszczepiła się rekordowa liczba Polaków – blisko 7% wszystkich Polaków i 22% osób powyżej 65. r.ż. Ten wzrost wynikał przede wszystkim ze znaczącego rozszerzenia refundacji szczepionek dla pacjentów, zapewnienia finansowania szczepień dla określonych grup zawodowych, m.in. pracowników ochrony zdrowia, domów opieki oraz nauczycieli. Przyczyniło się do tego również umożliwienie od listopada 2021 r. bezpłatnych szczepień p/grypie dla wszystkich osób powyżej 18. r.ż. Jednocześnie z końcem ubiegłego roku uprawnienia do wykonywania szczepień nabyły kolejne zawody medyczne, w tym idąc śladem innych krajów UE umożliwiono m.in. wykonywanie szczepień w aptekach.

W opinii ekspertów OPZG niepokojące wydają się być jednak ostatnie decyzje Ministerstwa Zdrowia w zakresie proponowanej organizacji sezonu szczepień przeciwko grypie 2022/2023. Negatywnie oceniają oni zakończenie populacyjnych szczepień przeciwko grypie, szczególnie w stosunku do zawodów medycznych, które są z jednej strony najbardziej narażone na zachorowanie i mogą być źródłem transmisji wirusa na pacjentów, a jednocześnie stanowią filar sprawnego funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Postulują jednocześnie dalsze finansowanie szczepień personelu medycznego na warunkach realizowanych już w sezonie 2020/2021, kiedy to NFZ refinansował placówkom medycznym szczepienia personelu realizowane preparatami dostępnymi na rynku prywatnym. To finansowanie optymalne zarówno z punktu widzenia placówki medycznej/apteki, jak i strony publicznej, która nie ponosi ryzyka związanego z zakupami oraz kosztów dystrybucji szczepionek.

Eksperci zaapelowali o utrzymanie decyzji o finansowaniu szczepień w aptekach ze środków publicznych, tak by na podobnych dla pacjenta warunkach (nieodpłatnie), apteki mogły oferować ww. świadczenia, odciążając w ten sposób ZOZ-y, które w ostatnim czasie dodatkowo zabezpieczają potrzeby zdrowotne populacji pacjentów z Ukrainy.

Wszyscy eksperci powinni napisać do Ministerstwa Zdrowia, że oczekują bezpieczeństwa zdrowotnego, a szczepienia są jego podstawą. Jako lekarze nie możemy z jednej strony dostawać alertów i ostrzeżeń o zagrożeniu tężcem, błonicą, krztuścem i polio, a z drugiej strony przestać szczepić – apelowała w ramach prac nad Skoordynowanym Planem dla Grypy i COVID-19 dr Bożena Janicka.

W nawiązaniu do konieczności wczesnego planowania przyszłych sezonów szczepień eksperci z Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy we współpracy z instytucjami publicznymi oraz producentami wypracowali Konsensus w sprawie zapotrzebowania na szczepionki przeciw grypie na sezon 2022/2023. Na podstawie zebranych danych oraz analizy sytuacji rynkowej i epidemiologicznej została przeprowadzona estymacja, w wyniku której ustalono, że zapotrzebowanie na szczepionki przeciw grypie wzrośnie o ok. 20% w porównaniu z ubiegłym sezonem i wyniesie ponad 3,1 mln dawek łącznie na rynku prywatnym i publicznym.