Rak prostaty jest drugim, po raku płuc, najczęściej diagnozowanym nowotworem wśród płci męskiej. Stanowi ponad 15% wszystkich zachorowań na nowotwory w Polsce oraz ponad 13% w Europie. Znajomość potencjalnych objawów oraz odpowiednia diagnostyka odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu raka gruczołu prostaty we wczesnym stadium. GE Healthcare wskazuje zachęca mężczyzn do poddawania się badaniom profilaktycznym. Ryzyko zachorowania na nowotwór gruczołu krokowego występuje zazwyczaj po 40. r.ż. i rośnie z wiekiem.

Eksperci z HIFU CLINIC – Centrum Leczenia Raka Prostaty zalecają, aby badania kontrolne corocznie wykonywał każdy mężczyzna powyżej 40-45. r.ż. Oprócz wieku na ryzyko wystąpienia tego nowotworu mogą wpływać m.in. obciążenie genetyczne, częste zmiany zapalne, zła dieta i brak aktywności fizycznej czy korzystanie z używek. Osoby, u których w rodzinie występowały już przypadki raka prostaty, powinny szczególnie monitorować swój stan zdrowia i być wyczulone na jego możliwe objawy.

Objawy nowotworu prostaty

Rak prostaty, zwany również rakiem stercza lub gruczołu krokowego, jest jednym z najwolniej rozwijających się nowotworów. Między pojawieniem się pierwszych zmian nowotworowych a ukształtowaniem się guza o objętości 1 ml mija ok. 10 lat. Dopiero po ok. 4 latach następuje podwojenie komórek rakowych. Z tego powodu początkowo choroba ta może nie wywoływać niepokojących objawów. Najczęściej występujące symptomy to: ból w okolicy dróg moczowych, trudności w oddawaniu moczu, częstomocz lub krew w nasieniu. To powinno skłonić do szybkiej skonsultowania się z urologiem. Ignorowanie pierwszych symptomów stwarza ryzyko naciekania tkanek otaczających gruczoł krokowy lub przerzutów nowotworu do innych narządów, przez co jego wyleczenie staje się znacznie trudniejsze.

Podstawowe badania profilaktyczne

Palpacyjne badanie stercza per rektum jest nieinwazyjnym badanie, które może być wykonywane zarówno przez  urologa, jak i lekarza internistę. Lekarz może także poinstruować pacjenta jak samodzielnie badać się w warunkach domowych. Drugim badaniem, które warto wykonać, jest określenie we krwi poziomu markera specyficznego dla prostaty – PSA (prostate specific antygen).

PSA jest antygenem charakterystycznym dla gruczołu krokowego, za którego normę w zależności od wieku przyjmuje się następujące wartości:

Podwyższone stężenie PSA w surowicy nie może być traktowane za pewnik występowania raka prostaty u mężczyzn, bowiem wzrost jego stężenia może być spowodowany także rozrostem lub zapaleniem prostaty. Ponadnormatywny poziom to jednak sygnał do wykonania bardziej zaawansowanych badań.

Ultrasonografia TAUS i TRUS

Badanie palpacyjne może okazać się niedokładne, dlatego w ramach profilaktyki nowotworu gruczołu krokowego warto wykonać także ultrasonografię przezbrzuszną (TAUS), dzięki której można ocenić układ moczowy. Z kolei ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS) pozwala bezpośrednio zobrazować stercze i wykryć ogniska raka za pomocą wprowadzenia sondy o wysokiej czułości. Tak jak podwyższony poziom PSA, nieprawidłowy wynik TRUS jest jednym ze wskazań do poddania się kolejnym badaniom diagnostycznym raka prostaty.

Należy jednak podkreślić, że wysoki poziom PSA, nawet przy prawidłowym wyniku badania USG również jest wskazaniem do wykonania badania prostaty metodą rezonansu magnetycznego – podkreśla dr n. med. Magdalena Zagrodzka.

Rezonans magnetyczny a biopsja prostaty

Badaniem obrazowym, które wykonuje się w przypadku nowotworu prostaty jest także multiparametryczny rezonans magnetyczny (mpMR, mpMRI). Wykorzystuje się go w diagnostyce zmian pierwotnych, w celu określenia zaawansowania guza, jak również w przypadku nawrotów choroby. Podanie środka kontrastowego następuje pod koniec badania przez wenflon i nie jest obligatoryjne. Użycie kontrastu sprawia jednak, że specjaliści mogą łatwiej rozpoznać zmiany w prostacie, ponieważ wzmacnia on obraz struktur zajętych przez nowotwór lub objętych zapaleniem, przez co badanie staje się dokładniejsze.

Ze względu na duży odsetek negatywnych biopsji (czyli takich, w których nie stwierdzono komórek raka), a które nie zostały poprzedzone badaniem rezonansu magnetycznego, badanie to warto wykonać przed każdą planowaną biopsją – sugeruje dr n. med. Magdalena Zagrodzka.

Wykonanie wieloparametrycznego rezonansu magnetycznego prostaty przed jej biopsją może zawęzić obszar, z którego pobiera się wycinki, a co za tym idzie, zwiększyć prawdopodobieństwo skuteczności biopsji. Może również ograniczyć konieczność wykonywania ponownych biopsji. Postawienie rozpoznania raka prostaty dokonuje się właśnie za pomocą badania histopatologicznego, na podstawie materiału pobranego w trakcie biopsji prostaty. Samej biopsji dokonuje się przezodbytniczo lub przezkroczowo, standardowo pod kontrolą badania ultrasonograficznego. Obecnie wykonywane są także biopsje, gdzie dokonuje się połączenia obrazów TRUS i obrazów MR (tzw. biopsja fuzyjna) oraz biopsje pod bezpośrednią kontrolą rezonansu magnetycznego.

Kolejną dużą grupą pacjentów, u których należy wykonać badanie mpMR prostaty, stanowią mężczyźni z wysokim poziomem PSA po wykonanych negatywnych biopsjach. Stwierdzić ponadto należy, że ze względu na wyższą dokładność obrazów MR niż USG, właśnie badania mpMR powinny być wykonywane u pacjentów, u których wcześniej stwierdzono niepokojące zmiany w obrębie prostaty i zostali zakwalifikowani do tzw. aktywnego nadzoru, czyli powtarzanych w ściśle określonych odstępach czasu kolejnych badaniach kontrolnych.