2023-01-23 Artykuł

Kwas acetylosalicylowy po ponad 100 latach od odkrycia

Kwas acetylosalicylowy należy do najstarszych znanych człowiekowi leków. Jego działanie jest na tyle unikatowe, że należy do niewielu leków, które są ciągle używane, choć upłynął ponad wiek od jego odkrycia. Poza tym ujawnia wciąż swoje nowe działania biologiczne. Należy do licznej grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Hamuje nieodwracalnie izoenzymy cyklooksygenazy 1 (COX-1) i cyklooksygenazy 2 (COX-2). Kwas acetylosalicylowy chroni także cząsteczki cholesterolu frakcji LDL przed modyfikacją oksydacyjną prowadzącą do powstania cząsteczek oxLDL biorących udział w tworzeniu blaszki miażdżycowej.
Obecnie kwas acetylosalicylowy, obok ustalonej pozycji leku przeciwzapalnego (dawka u dorosłych 1–2 g/dobę) i przeciwbólowego (w dawce od 400 mg/dobę u dorosłych) jest niekwestionowanym „królem” leków przeciwpłytkowych (dawka 75–300 mg/dobę), co sprawia, że jest skutecznym lekiem w prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego, a korzyści z jego stosowania w większości tych przypadków przewyższają związane z nim zagrożenia. Znajduje także zastosowanie w leczeniu choroby Kawasakiego, niektórych chorób hematologicznych (nadpłytkowość samoistna, czerwienica prawdziwa), czy też zespołu antyfosfolipidowego. Istnieją nowe wskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego w profilaktyce i leczeniu średnio ciężkiego zapalenia zakrzepowo-zatorowego żył głębokich. Pojawiają się także pojedyncze doniesienia anglojęzyczne, że kwas acetylosalicylowy może odgrywać ważną rolę w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera.
  Czytaj pełny tekst

Autor: dr n. med. Anna Citko

Udostępnij:

Data publikacji: 2023-01-23

Źródło: "Gabinet Prywatny" nr 06/2022

Słowa kluczowe: kwas acetylosalicylowy, leki przeciwpłytkowe, prewencja wtórna chorób sercowo-naczyniowych

DOI: 10.57591/GP.202206.02

1. Bartuzi M, Ukleja-Sokołowska NE. Salicylate intolerance and modern diet. Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology. 2022;9(1):41-48. doi:10.5114/pja.2022.114395.
2. Olszanecki N. Niesteroidowe leki przeciwzapalne. W: Korbut R (red): Farmakologia. PZWL Warszawa 2018 wyd. 2; ss. 156-166.
3. Lasota B. Kwas acetylosalicylowy w prewencji wtórnej po zawale mięśnia sercowego. Świat Medycyny i Farmacji 2018(4):64-71.
4. Panasiuk L. Wskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego w dawce 75 mg w praktyce lekarza rodzinnego. Świat Medycyny i Farmacji 2017(10):54-59.
5. Smolik S, Węglarz L. Aspiryna – 115 lat po odkryciu. Ann.Acad. Med. Siles 2013;67.
6. Jawień J. Leki wpływające na układ krwiotwórczy i układ krzepnięcia W: Korbut R (red): Farmakologia. PZWL Warszawa 2018 wyd. 2; ss. 156-166.
7. Szymański FM, Filipiak KJ, Krasiński Z, Reguła J, Małecki M, Sławek J. Jaką dawkę kwasu acetylosalicylowego stosować w codziennej praktyce klinicznej? Wielodyscyplinarne stanowisko ekspertów. Choroby Serca i Naczyń 2016;13(3):147–158.
8. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, Carballo D, Koskinas KC, Bäck M, et al. Wytyczne ESC 2021 dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej opracowane przez Grupę Roboczą do spraw prewencji chorób sercowo-naczyniowych w praktyce klinicznej z przedstawicielami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) oraz 12 towarzystw medycznych. Zeszyty Edukacyjne Kardiologia Polska 2021;5;1-122.
9. Collet JP, Thiele H, Barbato E, Barthélémy O, Bauersachs J, Bhatt DL, et al. Wytyczne ESC 2020 dotyczące postępowania u pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi bez uniesienia odcinka ST. Grupa robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw postępowania u osób z ostrymi zespołami wieńcowymi bez uniesienia odcinka ST. Zeszyty Edukacyjne Kardiologia Polska 2020;6:1-94.
10. Ibanez B, James S, Agewall S, Antunes MJ, Bucciarelli-Ducci C, Bueno H, et al. Wytyczne ESC dotyczące postępowania w ostrym zawale serca z uniesieniem odcinka ST w 2017 roku. Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw postępowania w ostrym zawale serca z uniesieniem odcinka ST. Kardiologia Polska 2018;76(2):229-313. doi: 10.5603/KP.2018.0041.
11. Vahanian A, Beyersdorf F, Praz F, Milojevic M, Baldus S, Bauersachs J, et al. Wytyczne ESC/EACTS 2021 dotyczące leczenia wad zastawkowych serca. Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) i Europejskiego Stowarzyszenia Chirurgii Serca i Klatki Piersiowej (EACTS, European Association for Cardio-Thoracic Surgery) do spraw leczenia wad zastawkowych serca. Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska 2021;4:1-81.
12. Błażejewska-Hyżorek B, Czernuszenko A, Członkowska A, Ferens A, Gąsecki D, Kaczorowski R , et al. Wytyczne postępowania w udarze mózgu. Polski Przegląd Neurologiczny 2019;15 Supl. A:1–156.
13. Frołow M, Masłowski L. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych W: Gajewski R (red): Interna Szczeklika 2020; Medycyna Praktyczna Kraków 2020;
ss. 502-509.
14. Hindricks G, Potpara T, Dagres N, Arbelo E, Bax JJ, Blomström-Lundqvist C, et al. Wytyczne ESC 2020 dotyczące diagnostyki i leczenia migotania przedsionków opracowane we współpracy z European Association of CardioThoracic Surgery (EACTS) Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw diagnostyki i leczenia migotania przedsionków. Zeszyty Edukacyjne Kardiologia Polska 2021;2:1-144.
15. Clunie GPR, Ralson SH. Reumatologia i choroby kości W: Raltson SH, Penman ID, Strachan MWJ, Hobosn RP: Choroby wewnętrzne Davidson. Urban & Partner Wrocław 2020 tom 3; ss. 1-88.
16. Basak GW, Paluszewska M, Mądry K, Wieczorek J, Niesiobędzka- Krężel J. Choroby mieloidalne W: Basak GW, Jędrzejczak WW (red): Hematologia. Kompendium. PWZL Warszawa 2021 wyd. 2; ss. 55-92.
17. Charliński G: Czerwienica prawdziwa W: Charliński G (red): Hematologia dla lekarzy POZ. Medical Tribune Polska Warszawa 2021 wyd. 1; ss. 389-402.
18. Charliński G. Nadpłytkowość samoistna W: Charliński G (red): Hematologia dla lekarzy POZ. Medical Tribune Polska Warszawa 2021 wyd. 1; ss. 403-414.
19. Watson HG, Culligan DJ, Manson LM. Hematologia I transfuzjologia W: Raltson SH, Penman ID, Strachan MWJ, Hobson RP: Choroby wewnętrzne Davidson. Urban & Partner Wrocław 2020 tom 3; ss. 1-88.
20. Zimmerman-Górska I, Musiał J, Skrzypczak J. Zespół antyfosfolipidowy W: Gajewski R (red): Interna Szczeklika 2020; Medycyna Praktyczna
Kraków 2020; ss. 2056-2060.
21. Rodriguez P, Belcaro G, Dugall M, Hu S, Luzzi R, Ledda A, Ippolito E, Corsi M, Ricci A, Feragalli B, Cornelli U, Gizzi C, Hosoi M. Recurrence of retinal vein thrombosis with Pycnogenol® or Aspirin® supplementation: a registry study. Panminerva Med 2015;57(3):121-5. PMID: 25971329.
22. Bawa H, Weick JW, Dirschl DR, Luu HH. Trends in Deep Vein Thrombosis Prophylaxis and Deep Vein Thrombosis Rates After Total Hip and Knee Arthroplasty. J Am Acad Orthop Surg. 2018 Oct 1;26(19):698-705. doi: 10.5435/JAAOS-D-17-00235. Erratum in: J Am Acad Orthop Surg 2018;26(23):852. PMID: 30153117.
23. Chang CW, Horng JT, Hsu CC, Chen JM. Mean Daily Dosage of Aspirin and the Risk of Incident Alzheimer’s Dementia in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus: A Nationwide Retrospective Cohort Study in Taiwan. J Diabetes Res 2016;2016:9027484. doi: 10.1155/2016/9027484. Epub 2016 Oct 27. PMID: 27868071; PMCID: PMC5102734.
24. Kata D, Földesi I, Feher LZ, Hackler L Jr, Puskas LG, Gulya K. A novel pleiotropic effect of aspirin: Beneficial regulation of pro- and anti-inflammatory mechanisms in microglial cells. Brain Res Bull 2017;132:61-74. doi: 10.1016/j.brainresbull.2017.05.009. Epub 2017 May 18. PMID: 28528204.
25. Mwakyandile T, Shayo G, Mugusi S, Sunguya B, Sasi P, Moshiro C, Mugusi F, Lyamuya E. Effect of aspirin on HIV disease progression among HIV-infected individuals initiating antiretroviral therapy: study protocol for a randomised controlled trial. BMJ Open 2021;11(11):e049330. doi: 10.1136/bmjopen-2021-049330. PMID: 34728445; PMCID: PMC8565540.
26. Hybiak J, Broniarek I, Kiryczyński G, Los LD, Rosik J, Machaj F, Sławiński H, Jankowska K, Urasińska E. Aspirin and its pleiotropic application. Eur J Pharmacol. 2020;866:172762. doi: 10.1016/j.ejphar.2019.172762. Epub 2019 Oct 26. PMID: 31669590.
27. Kilari RS, Bashir AIJ, Devitt A, Perry CJ, Safrany ST, Nicholl ID. The Cytotoxicity and Synergistic Potential of Aspirin and Aspirin Analogues Towards Oesophageal and Colorectal Cancer. Curr Clin Pharmacol. 2019;14(2):141-151. doi: 10.2174/1574884713666181112141151. PMID: 30417794; PMCID: PMC7040498.
28. Takiuchi T, Blake EA, Matsuo K, Sood AK, Brasky TM. Aspirin use and endometrial cancer risk and survival. Gynecol Oncol 2018;148(1):222-232.
doi: 10.1016/j.ygyno.2017.10.026. PMID: 29132875; PMCID: PMC7531033.
29. Joshi SN, Murphy EA, Olaniyi P, Bryant RJ. The multiple effects of aspirin in prostate cancer patients. Cancer Treat Res Commun 2021;26:100267.
doi: 10.1016/j.ctarc.2020.100267. PMID: 33360326.
30. Ricciotti E, Wangensteen KJ, FitzGerald GA. Aspirin in Hepatocellular Carcinoma. Cancer Res 2021 ;81(14):3751-3761. doi: 10.1158/0008-5472.CAN-21-0758. Epub 2021 Apr 23. PMID: 33893087; PMCID: PMC8286305.
31. Shen X, Shen X. A potential role for aspirin in the prevention and treatment of cholangiocarcinoma. Int J Cancer 2021;148(6):1323-1330. doi: 10.1002/ijc.33323. PMID: 32997790.
32. Altinoz MA, Elmaci I, Cengiz S, Emekli-Alturfan E, Ozpinar A. From epidemiology to treatment: Aspirin’s prevention of brain and breast-cancer and cardioprotection may associate with its metabolite gentisic acid. Chem Biol Interact 2018;291:29-39. doi: 10.1016/j. cbi.2018.05.016. Epub 2018 Jun 7.
PMID: 29885857.
33. Milani D, Khorramymehr S, Vasaghi-Gharamaleki B. The Effect of Acetylsalicylic Acid (Asa) on the Mechanical Properties of Breast Cancer Epithelial Cells. Recent Pat Anticancer Drug Discov. 2022;17(4):410-415. doi: 10.2174/1574892817666220104094846. PMID: 34983353.
34. McCaffrey P. Aspirin use reduces skin-cancer risk. Lancet Oncol 2006 Jan;7(1):16. doi: 10.1016/s1470-2045(05)70523-4. PMID: 16408370.
35. Martin-Martin A, Rivera-Dictter A, Muñoz-Uribe M, López-Contreras F, Pérez-Laines J, Molina-Berríos A, López-Muñoz R. Reconsidering the Role of Cyclooxygenase Inhibition in the Chemotherapeutic Value of NO-Releasing Aspirins for Lung Cancer. Molecules 2019(2);24(10):1924.
doi: 10.3390/molecules24101924. PMID: 31109107; PMCID: PMC6572483.
36. Joshi SN, Murphy EA, Olaniyi P, Bryant RJ. The multiple effects of aspirin in prostate cancer patients. Cancer Treat Res Commun 2021;26:100267.
doi: 10.1016/j.ctarc.2020.100267 PMID: 33360326
37. Li X, Tai Y, Liu S, Gao Y, Zhang K, Yin J, Zhang H, Wang X, Li X, Zhang D, Zhang DF. The targets of aspirin in bladder cancer: bioinformatics analysis. BMC Urol 2022;22(1):168. doi: 10.1186/s12894-022-01119-z. PMID: 36316768; PMCID: PMC9620658.
38. Umar A, Loomans-Kropp HA. Role of Aspirin in Gastric Cancer Prevention. Cancer Prev Res (Phila). 2022;15(4):213-215. doi: 10.1158/1940-6207.CAPR-22-0014. PMID: 35373259.
39. Clark CM, Newark AC, Fokar A, Maxwell JH. Aspirin use predicts prolongedsurvival in patients with oropharyngeal cancer: Nationwide Veterans Affairs database study. Head Neck. 2021 Jan;43(1):247-254. doi: 10.1002/hed.26481PMID: 32959950.
40. Hoffman MK, Goudar SS, Kodkany BS, Metgud M, Somannavar M, Okitawutshu J, et al. ASPIRIN Study Group. Low-dose aspirin for the prevention of preterm delivery in nulliparous women with a singleton pregnancy (ASPIRIN): a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. Lancet 2020;395(10220):285-293.
doi: 10.1016/S0140- 6736(19)32973-3. Erratum in: Lancet. 2020 Mar 21;395(10228):e53. PMID: 31982074; PMCID: PMC7168353.
41. Ma’ayeh M, Rood KM, Kniss D, Costantine MM. Novel Interventions for the Prevention of Preeclampsia. Curr Hypertens Rep. 2020 Feb 12;22(2):17.
doi: 10.1007/s11906-020-1026-8. PMID: 32052203; PMCID: PMC8237364.
42. Altinoz MA, Ozpinar A. Acetylsalicylic acid and its metabolite gentisic acid may act as adjunctive agents in the treatment of psychiatric disorders. Behav Pharmacol 2019 Dec;30(8):627-641. doi: 10.1097/FBP.0000000000000517. PMID: 31703028.
43. Ritter JM, Flower R, Henderson G, Loke KJ, MacEwan D, Rang HP. Rang’ s and Dale’ s Pharmacology. Elesevier 2020 wyd. 9.
44. Undas A, Filipak KJ. Leki przeciwpłytkowe W: Szczeklik A, Tendera M (red): Kardiologia tom II Medycyna Praktyczna Kraków 2010 wyd. 1; ss.1154-1164.
45. Ścibiorski C, Pasierski T. Kardiologia dla lekarzy rodzinnych. PZWL Warszawa 2006 wyd. 2.
46. Niżankowska-Mogilnicka E, Bochenek G, Gajewski P. Astma W: Gajewski R (red): Interna Szczeklika 2020; Medycyna Praktyczna Kraków 2020; ss. 718-734.
47. Nowińska B, Janiec W. Leki wpływające na proces krzepnięcia krwi i fibrynolizy W: Janiec W (red) : Kompendium farmakologii. PZWL Warszawa 2021;
ss.276-300.
48. Derry S, Matthews PR, Wiffen PJ, Moore RA. Salicylate-containing rubefacients for acute and chronic musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Nov 26;2014(11):CD007403. doi: 10.1002/14651858.CD007403.pub3. PMID: 25425092; PMCID: PMC6458007.
49. Rutter P. Community pharmacy. Symptoms, diagnosis and treatment. Elsevier 2017 wyd. 4.
50. Hansten PD, Horn JR, Korth Bradley JM. Top 100 drug interaction 2015. H& H Publication 2017.
51. Preston CL. Stockley’s drug interaction 2015. Pharmaceutical Press London 2014.
52. Broncel M. Zasady skutecznej i bezpiecznej terapii kwasem acetylosalicylowym, „akademiamedycyny.pl” [online], https://www.akademiamedycyny.
pl/wp-content/uploads/2019/07/Broncel.pdf, [dostęp:] 26.12.2022.
53. Wilczko J. Kwas acetylosalicylowy w profilaktyce pierwotnej i wtórnej, chorób układu Sercowo-Naczyniowego. KardiolwPrakt 2011(5):164-169.
POWRÓT
reklama Baner_prawy_ZALOGU-SIE_GP
...
Redaktor poleca
reklama KLRwPolsce
Info
reklama MLR_nowe_logo
Najczęściej czytane
reklama STAN PRZEDCUKRZYCOWY_OKŁADKA_XL
GP

Na skróty

Informacje

Copyright © Medyk sp. z o.o