Światowy Dzień Walki z Rakiem  (World Cancer Day) jest obchodzony już po raz szesnasty. Został ustanowiony w 2000 r. podczas Światowego Szczytu Walki z Rakiem w Paryżu. Ma przypominać  o zagrożeniu, jakie stanowią choroby onkologiczne i mobilizować systemy ochrony zdrowia do podejmowania stosownych działań prewencyjnych i naprawczych. W tym roku Polskie Towarzystwo Onkologiczne (PTO) wskazuje na konieczność poprawy leczenia chorych na raka jajnika. Umieralność na ten nowotwór w Polsce jest o 15% wyższa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej.

Polskie Towarzystwo Onkologiczne od lat działa na rzecz poprawy jakości leczenia chorych na nowotwory w Polsce. Wśród projektów zainicjowanych lub wspieranych przez PTO znalazła się m.in.: ustawa antynikotynowa, Strategia zwalczania raka piersi oraz raka jelita grubego czy Strategia Walki z Rakiem 2015-2024. W tym roku PTO postuluje poprawę leczenia chorych na raka jajnika – nowotworu trudnego do wczesnego wykrycia. Umieralność na ten nowotwór w Polsce jest o ponad 15% wyższa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej.

Jest to kontynuacja projektu rozpoczętego we wrześniu 2015 r. we współpracy z Polskim Towarzystwem Ginekologii Onkologicznej: Biała Księga – Strategia zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce. Jego głównym celem jest zmniejszenie ryzyka i skutków zachorowania na ten nowotwór.

Wśród nowotworów najczęściej występujących u kobiet rak jajnika plasuje się na piątym miejscu (5% wszystkich zachorowań na raka wśród kobiet) – po raku piersi (20%), jelita grubego (10%), płuca (9%) i trzonu macicy (7%). Pod względem umieralności zajmuje natomiast czwartą pozycję (12%). To najgorzej rokujący nowotwór ginekologiczny. Głównym tego powodem jest fakt, iż nie ma żadnej skutecznej metody diagnostycznej, która umożliwiłaby jego rozpoznanie w początkowej fazie rozwoju. W efekcie ok. 70% przypadków zachorowań jest diagnozowanych w III lub IV stadium zaawansowania (wg skali FIGO), gdy rokowania są złe. Wiadomo jednak, że najwyższe ryzyko zachorowania wiąże się z występowaniem mutacji w genach BRCA1 i BRCA2. Mutacje te odpowiadają m.in. za dziedziczne występowanie raka jajnika oraz raka piersi. Oznacza to, że wykrycie obecności  mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 stanowi jeden z czynników ryzyka zachorowania, a jednocześnie jest czynnikiem rokowniczym i predykcyjnym w leczeniu chorych na raka jajnika.

Postulaty Polskiego Towarzystwa Onkologicznego

Twórcy Strategii zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce wyodrębnili obszary, w których rekomendują wprowadzenie zmian, co mogłoby znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania, poprawić wcześniejsze wykrycie i leczenie tego podstępnego nowotworu. Wyznaczyli cztery priorytety, od których – ich zdaniem – należałoby zacząć. Są to:

1. skuteczna identyfikacja i objęcie poradnictwem genetycznym kobiet obciążonych podwyższonym ryzykiem wystąpienia raka jajnika;
2. zapewnienie dostępu do chirurgicznego postępowania (usunięcia przydatków oraz ewentualnie macicy), zmniejszającego ryzyko w grupie kobiet zagrożonych zachorowaniem na raka jajnika;
3. wdrożenie mechanizmów stałej poprawy jakości leczenia;
4. usprawnienie i poprawa jakości diagnostyki histopatologicznej i genetycznej, od których uzależnione jest właściwe rozpoznanie i wdrożenie optymalnego postępowania terapeutycznego. Konieczne jest wprowadzenie zasad i kryteriów akredytacji laboratoriów zapewniających prawidłową diagnostykę.

"Do najpilniejszych zmian, postulowanych przez PTO, należy wprowadzenie oznaczania mutacji w genie BRCA1 i BRCA2 jako standardowego, finansowanego ze środków publicznych postępowania u każdej pacjentki chorej na raka jajnika. Badanie to może pomóc w opracowaniu indywidualnego sposobu opieki nad chorą oraz członkami jej rodziny” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Jacek Fijuth, Prezes Zarządu PTO.

Określenie tej mutacji jest ważne z dwóch powodów. Po pierwsze, może mieć wpływ na dobór odpowiedniej celowanej terapii inhibitorami PARP w czasie nawrotowej choroby, po leczeniu platyną, po której uzyskano częściową lub całkowitą odpowiedź. Po drugie, może wspierać proces wczesnej identyfikacji osób z grupy ryzyka i objęcia ich regularnym nadzorem onkologicznym.

Taki sam postulat sformułowało Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej w wydanych w październiku 2015 r. Rekomendacjach PTGO dotyczących diagnostyki i leczenia raka jajnika: „Z uwagi na istotną rolę w profilaktyce oraz w leczeniu, wszystkie chore z rakiem jajnika powinny mieć przeprowadzoną konsultację genetyczną oraz przeprowadzone badanie oceniające występowanie mutacji w genie BRCA 1/2. Stwierdzenie u chorej mutacji w tych genach ma znaczenie prognostyczne, predykcyjne oraz wskazuje także na wysokie ryzyko raka piersi i pozwala na objęcie zdrowych nosicielek z jej rodziny odpowiednią opieką i działaniami zmniejszającymi ryzyko wystąpienia raków piersi
i jajnika.”

W zamierzeniu autorów, opracowana Biała Księga – Strategia zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce miała być wstępem do dalszej dyskusji publicznej, angażującej środowisko pracowników ochrony zdrowia, przedstawicieli władz i administracji oraz grupy pacjenckie.

„Zmiany resortowe, jakie zachodziły w ostatnim kwartale ubiegłego roku, nie pozwoliły na prezentację projektu Białej Księgi raka jajnika w Ministerstwie Zdrowia. Wyrażam głęboką nadzieję, że Światowy Dzień Walki z Rakiem będzie dobrą okazją do spotkania z Ministrem Zdrowia i przedstawienia rekomendacji zmian na rzecz zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce” – dodaje prof. dr hab. n. med. Jacek Fijuth.