W najbliższych latach będzie wzrostać liczba chorych ze schorzeniami siatkówki. Według Stowarzyszenia Retina AMD Polska kluczową rolę w poradzeniu sobie z tym problemem odgrywa edukowanie społeczeństwa
i rozpowszechnianie działań profilaktycznych. Główną przyczyną utraty wzroku są choroby siatkówki. Jak zauważa Małgorzata Pacholec, liderka Stowarzyszenia Retina AMD Polska, obecnie u wielu Polaków schorzenia wzroku wykrywane są dopiero w zaawansowanych stadiach choroby, gdy możliwości leczenia są mocno ograniczone. Przyspieszenie wykrywalności dzięki rozpowszechnieniu regularnych badań profilaktycznych uchroniłoby wielu chorych przed utratą wzroku i interwencjami za pomocą skomplikowanych, ryzykownych i kosztownych operacji.

Poziom świadomości osób w Polsce w zakresie profilaktyki okulistycznej jest wciąż zbyt niski. Z badań przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Retina AMD Polska wynika, że informowanie pacjentów przez lekarzy POZ o możliwości samodzielnego przeprowadzenia kontrolnego testu Amslera nie jest powszechną praktyką. Podobnie wiele osób nie posiada wiedzy o pierwszych objawach schorzeń wzroku. Dla chorego pierwszym bodźcem do rozpoczęcia poszukiwań informacji czy specjalistycznej pomocy są niepokojące symptomy, a te z kolei pojawiają się w dalszych etapach rozwoju choroby. Bez odpowiednich działań edukacyjnych i profilaktycznych prognozy epidemiologiczne staną się rzeczywistością.

– Musimy edukować społeczeństwo, bo tak naprawdę to nie lekarz jest w pełni odpowiedzialny za nasze zdrowie. My sami też powinniśmy czuć się odpowiedzialni, ale my tego nie wiemy. Trudno obwiniać pacjenta, że on nie robił testu Amslera i nie trafił na czas do okulisty, jeśli nigdy o tym nie słyszał – zauważa Małgorzata Pacholec.

O sukcesach i wyzwaniach w dziedzinie okulistyki rozmawiali eksperci biorący udział w panelu pt. „Okulistyka: czy udaje nam się zapobiec utracie wzroku?” podczas tegorocznego Kongresu Wyzwań Zdrowotnych. Ich zdaniem polska okulistyka jest świetnie działającym obszarem medycyny, a pacjenci leczeni są przez wysokiej klasy specjalistów, którzy dysponują najnowocześniejszą wiedzą i technologiami. Wiele wskazuje na to, że Polska posiada zasoby niezbędne do poradzenia sobie z wyzwaniami, jakie niesie przyszłość. 

Jednak ważnym wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia są długie kolejki do lekarzy okulistów. Jak wynika ze sprawozdania NFZ, na koniec III kwartału 2023 r. średni czas oczekiwania na wizytę w poradni okulistycznej wynosił 81 dni, czyli prawie 3 miesiące. Choroby wzroku charakteryzują się szybkim rozwojem, co sprawia, że tak długi czas oczekiwania skutkuje wyraźnym pogłębieniem się choroby.  Sposobem na rozwiązanie tego problemu, wskazywanym przez ekspertów biorących udział w panelu, jest wsparcie ze strony optomertystów na wzór rozwiązań z innych państw europejskich. Na przykład w Irlandii, Holandii czy Norwegii optometryści są specjalistami pierwszego kontaktu i to do nich najpierw udają się pacjenci.

– Optometrysta bada pacjenta, bada przesiewowo przedni odcinek oka, tylni odcinek i jeżeli zauważa odstępstwa od normy fizjologicznej, to wtedy kieruje go bezpośrednio do okulisty. Dodatkowo prowadzi również funkcję edukacyjną – podkreśla Dominika Olkowska, przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki.

Obecnie trwają prace nad włączeniem optometrystów do systemu ochrony zdrowia. W zeszłym roku uchwalono ustawę o niektórych zawodach medycznych, regulującą zakres funkcjonowania m.in. tych specjalistów w Polsce. Opublikowano również rozporządzenie określające szczegółowy wykaz czynności zawodowych, o których mowa w ustawie. W tym roku ma pojawić się kolejne rozporządzenie, dzięki któremu potencjał optometrystów jako grupy zawodowej zostanie wykorzystany w jeszcze większym stopniu.

– Optometryści mają wejść do systemu, mają dobierać okulary, zajmować się profilaktyką, ale też być pomocą dla okulisty w szpitalu i w prywatnej klinice. I wtedy chirurg bezpośrednio może pracować z optometrystą. Lekarze są uwalniani do pracy z pacjentami, z chorobami pacjentów i odciążą całą ambulatoryjną opiekę specjalistyczną – powiedział prof. dr hab. n. med. Marek Rękas, konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki, zastępca dyr. ds. naukowych, Wojskowy Instytut Medyczny, kierownik Kliniki Okulistyki WIM. 

Planowane zmiany są pozytywnie oceniane przez Ministerstwo Zdrowia, które będzie pracowało nad usprawnieniem systemu opieki nad pacjentem okulistycznym.