Nowotwory neuroendokrynne, nazywane w skrócie NET (ang. neuroendocrine tumors), są stosunkowo rzadkie i nietypowe. Mogą rozwijać się latami, nie dając przy tym żadnych charakterystycznych objawów, co znacznie wydłuża ich diagnostykę, która często zajmuje od 3 do 7 lat. Blisko 70% z nich zlokalizowana jest w obszarze żołądka, jelit oraz trzustki. Szczyt zapadalności na nowotwory NET przypada na szóstą dekadę życia, niezależnie od płci. Guzy te mogą być zlokalizowane w jednym miejscu lub obejmować kilka narządów naraz. Fiagnostyka nowotworów NET stanowi dla lekarzy wyzwanie.

Nowotwory NET zazwyczaj rozpoznawane są przypadkowo. W blisko dwóch na trzy przypadki mamy do czynienia z guzem nieaktywnym hormonalnie, czyli takim, który początkowo nie daje żadnych objawów klinicznych. Pozostałe przypadki stanowią guzy czynne hormonalnie. Ze względu na rodzaj wydzielanych hormonów oraz powiązanych z nimi symptomów, które mogą wskazywać na obecność choroby, wyróżnia się kilka typów tych nowotworów.

Rakowiak - to najczęstsza postać nowotworu neuroendokrynnego przewodu pokarmowego. Guz ten charakteryzuje się produkcją serotoniny, hormonu wpływającego na rozszerzanie lub zwężanie naczyń krwionośnych, może wywoływać m.in.: napadowe zaczerwienienia skóry, biegunki, zmiany zastawkowe w prawej części serca, skurcze mięśni, teleangiektazje, obrzęki, trudności w oddychaniu, bóle brzucha, miopatię czy niecharakterystyczne objawy stawowe. Rakowiak najczęściej rozwija się w jelicie cienkim, może także występować w obrębie płuc, wywołując skurcze oskrzeli, kaszel, trudności w oddychaniu, a nawet krwioplucie. 

Insulinoma - najczęstszy czynny nowotwór neuroendokrynny trzustki, drugi co do częstości występowania guz neuroendokrynny.  Nowotwór  ten w niekontrolowany sposób produkuje insulinę, co może prowadzić do hipoglikemii, czego konsekwencją może być nawet utrata świadomości. Objawami wskazującymi na obecność tego typu nowotworu mogą być: zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, zaburzenia mowy i widzenia, silne uczucie głodu, nadmierna  drażliwość.

Gastrinoma – guz trzustki lub dwunastnicy, w większości przypadków złośliwy. Wydziela gastrynę, która imituje objawy nawracającej, trudnej do leczenia choroby wrzodowej.

Glukagonoma – guz ten stanowi 2% wszystkich nowotworów NET. Może się objawiać tzw. rumieniem nekrotycznym wędrującym, bólami brzucha, biegunkami, anemią, szybką i niekontrolowaną utratą masy ciała, a także zakrzepowym zapaleniem żył.

VIP-OMA – to rzadki guz, który stanowi zaledwie 1% nowotworów NET. Objawy, jakie wywołuje to wodnista biegunka, która może doprowadzić do ciężkich zaburzeń elektrolitowych.

Somatostatinoma – to również rzadko występujący nowotwór, który wywołuje biegunki, zaburzenia gospodarki węglowodanowej oraz kamicę pęcherzyka żółciowego.

Szybkie podjęcie leczenia skutecznie hamuje rozwój guza i znacznie poprawia jakość życia. W przypadku nowotworów neuroendokrynnych pojawia się jednak pytanie, jak wykryć chorobę, która w początkowej fazie może nie dawać żadnych objawów? Najlepszą metodą są badania przesiewowe, np. badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, które powinno się wykonywać raz na 2 lata, kolonoskopia oraz gastroskopia. W przypadku potrzeby bardziej specjalistycznej diagnostyki stosuje się tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, badania analogami somatostatyny, a w przypadku badań krwi istnieje także możliwość oznaczenia charakterystycznego, choć niespecyficznego markera tych nowotworów, jakim jest chromogranina A.

Wybór leczenia guzów neuroendokrynnych zależy przede wszystkim od typu nowotworu, zróżnicowania histopatologicznego i stopnia zaawansowania.  O ile jest to możliwe, stosuje się leczenie chirurgiczne, które pozwala na usunięcie nowotworu. W leczeniu nowotworów NET stosuje się także leczenie farmakologiczne i leczenie z wykorzystaniem izotopów promieniotwórczych, które wpływają na zmniejszenie objawów i zahamowanie postępu choroby, zredukowanie wydzielania charakterystycznych hormonów oraz na regresję guza.

Aby szerzyć wiedzę na temat guzów NET, Fundacja na Rzecz Endokrynologii i Endokrynologii Onkologicznej „Pro Endocrinologia” Kliniki Endokrynologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie  przygotowała film, w którym przedstawia najważniejsze zagadnienia dotyczące nowotworów neuroendokrynnych.