W Polsce co roku rozpoznaje się nowotwór płuca u ok. 14 600 mężczyzn i 7000 kobiet. Eksperci alarmują, że niska przeżywalność w raku płuca związana jest z późnym rozpoznaniem choroby, aż 85% przypadków jest diagnozowanych w stadium zaawansowanym. "Biorąc pod uwagę ciężar i wagę problemu, Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych wraz z Fundacją Wygrajmy Zdrowie, Stowarzyszeniem Walki z Rakiem Płuca w Szczecinie oraz ekspertami ochrony zdrowia i autorytetami medycznymi przygotowała propozycje kompleksowych rozwiązań mających na celu poprawę profilaktyki, diagnostyki i leczenia nowotworów płuca w Polsce" – informuje Krystyna Wechmann, prezes Koalicji.

Rak płuca jest obecnie najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce i stanowi pierwszą przyczynę zgonów z powodu choroby nowotworowej. Zdaniem autorów Raportu „Poprawa profilaktyki, diagnostyki i leczenia nowotworów płuca. Rekomendacje zmian”, poprawa wskaźników epidemiologicznych powinna koncentrować się w szczególności na trzech głównych kierunkach działania. Pierwszy kierunek dotyczy poprawy efektywności programów profilaktyki pierwotnej prowadzonych w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. O największym przełomie w zapobieganiu i walce z rakiem płuca moglibyśmy mówić, gdyby ludzie przestali mieć kontakt z czynnikami rakotwórczymi, przyczyniającymi się do jego rozwoju (za 85-90% zachorowań odpowiedzialne jest palenie tytoniu). Bardzo ważna jest edukacja na temat profilaktyki pierwotnej raka płuca. "Warto jednak pamiętać, że nie tylko palenie tytoniu jest odpowiedzialne za powstawanie tej choroby, również ekspozycja na azbest i inne substancje karcynogenne, jak metale ciężkie, niektóre gazy, paliwa czy spaliny silników wysokoprężnych. Rosnące zanieczyszczenie środowiska również wpływa na wzrost zachorowalności na nowotwór płuca. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne" – komentuje Anna Żyłowska, prezes Stowarzyszenia Walki z Rakiem Płuca – Oddział w Szczecinie.

Drugi kierunek to działania mające na celu wprowadzenie populacyjnych programów przesiewowych umożliwiających rozpoznanie choroby w fazie przedklinicznej, co może przyczynić się do poprawy wyników leczenia. Według  autorów publikacji "Proces leczenia w Polsce – analizy i modele. Tom I. Onkologia” pod redakcją naukową dr n. ekon. Barbary Więckowskiej (dyrektor Departamentu Analiz i Strategii Ministerstwa Zdrowia), wprowadzenie populacyjnych programów przesiewowych umożliwiających rozpoznanie choroby w fazie przedklinicznej może 140 razy przyczynić się do poprawy wyników leczenia.

Trzeci kierunek dotyczy poprawy dostępności i jakości badań diagnostycznych oraz terapii. W raporcie zdefiniowano bariery w obszarze diagnostyki patomorfologicznej i genetycznej. Brak odrębnego rozliczania i finansowania procedur diagnostyki patomorfologicznej w ramach umów zawartych przez świadczeniodawców z Narodowym Funduszem Zdrowia zmusza szpitale do ograniczania kosztów w tym zakresie. Barierą są zarówno bariery finansowe dotyczące refundacji tych badań, jak i niedostatki organizacyjne. W wyniku doposażenia klinik i oddziałów torakochirurgii sfinansowanych w ramach Narodowego Programu Chorób Nowotworowych systematycznie wzrosła liczba chorych operowanych we wczesnych stadiach raka płuca i obecnie odsetek chorych operowanych w I i II stadium zaawansowania choroby wynosi 80%. W ciągu 5 lat nastąpił wzrost liczby chorych operowanych w I stadium zaawansowania choroby o 31%, a w stadium II o 40%, co świadczy o znacznej poprawie diagnostyki przedoperacyjnej. 

Ok. 85% przypadków raka płuca jest diagnozowanych w zaawansowanym stadium z gorszym rokowaniem długotrwałego przeżycia. U tych chorych możliwe jest jedynie leczenie systemowe, które powinno obejmować: leczenie ukierunkowane molekularnie, radioterapię, chemioterapię i immunoterapię. W świetle badań klinicznych dzięki zastosowaniu leków immunokompetentnych (niwolumabu, pembrolizumabu i atezolizumabu) możliwe jest uzyskanie wieloletnich przeżyć u chorych. Podobne efekty terapeutyczne można uzyskać dzięki podaniu określonych leków ukierunkowanych molekularnie (erlotynib, gefitynib, afatynib, ozymertynib, kryzotynib, cerytynib, alektynib). "W obecnej sytuacji pacjenci z zaawansowanym nowotworem płuca w Polsce nie są leczeni zgodnie ze standardami terapeutycznymi obowiązującymi na świecie, najwyższy czas to zmienić. Pacjenci czekają na refundację nowych terapii zarówno w płaskonabłonkowym raku płuca (aktualnie chorym podaje się tylko standardową chemioterapię),jak i na uzupełnienie linii leczenia w niepłapłaskonabłonkowym raku płuca" – podkreśla Beata Ambroziewicz, członek Zarządu Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych.

Główne rekomendacje zmian autorów raportu obejmują:

• w celu poprawy profilaktyki pierwotnej należy opracować i zapewnić finansowanie dla powszechnych i efektywnych programów profilaktyki pierwotnej, polegających na szeroko zakrojonych programach edukacyjnych, szczególnie wśród młodzieży;
• w celu poprawy profilaktyki wtórnej należy opracować i zapewnić finansowanie ze środków  publicznych (NFZ, MZ, samorządowe programy polityki zdrowotnej) populacyjnych programów przesiewowych (np. niskodawkowa tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości);
• w celu poprawy diagnostyki patomorfologicznej i  genetycznej należy wprowadzić mechanizmy zapewniające pełne finansowanie badań genetycznych przy zapewnieniu kontroli, jakości ich wykonywania;
• w celu poprawy wyników leczenia należy kontynuować poprawę efektywności leczenia operacyjnego we wczesnym stadium zaawansowania choroby, w szczególności należy nadal dążyć do skrócenia czasu oczekiwania na zabieg operacyjny oraz dokonać analizy jakości leczenia operacyjnego we wszystkich ośrodkach wykonujących zabiegi operacyjne leczenia raka płuca;
• w celu poprawy wyników leczenia należy w sposób znaczący poszerzyć dostęp do leków ukierunkowanych molekularnie i immunokompetentnych, które poprawiają całkowity czas przeżycia oraz jakość życia chorych, wpływając na redukcję objawów towarzyszące procesowi nowotworowemu;

• w celu poprawy zbierania danych należy wdrożyć proponowany przez Ministerstwo Zdrowia Krajowy Rejestr Nowotworów Płuc, który w sposób kompleksowy zapewni zbieranie danych na temat zastosowanego leczenia u pacjentów oraz pozwoli porównać efekty leczenia w poszczególnych ośrodkach. Dane z rejestru powinny być corocznie publikowane i powszechnie dostępne.

Zdaniem autorów niniejszego raportu, realizacja powyższych wielokierunkowych rekomendacji z pewnością przyczyni się do zmniejszenia liczby zachorowań, spadku śmiertelności i poprawy przeżyć 5-letnich w nowotworach płuca w Polsce. Pełna treść raportu jest dostępna na www.pkopo.pl